На 23 јануари 2020 година, властите објавија карантин во Вухан поради „епидемија на пневмонија од корона вирус“.
Живеејќи во овој мегалополис во централна Кина, се најдов тогаш заробена таму, исто како и милиони други луѓе. Многу бргу нè зафати страв и паника. Сенката на смртта се надвисна над градот. Имаше извештаи дека болниците се на работ на распаѓање. Одеднаш, нашите животи западнаа во целосна несигурност. Дали бев контаминирана? Беа ли моите најблиски контаминирани? И ако испадне дека сме биле, може ли да нè примат во болница? Дали градот може да биде оставен сам на себе (се шпекулира дека Вухан тогаш бил опкружен со воени биохемиски одбранбени единици)? Кога првпат се појавил, овој вирус бил непознат. Жестоко. Морничаво. Во мислите на сите, да се фати вирусот, значи да се биде осуден на смрт, речиси сигурно. Заробени во градот, бевме во негова милост и немилост, заробени од страв.
Тогаш едно списание [во Шангај] ме контактираше за да ми предложи да напишам „дневник на затвореноста“. На третиот ден од моите 40-ти, почнав да известувам на интернет за ширењето на епидемијата и животите на луѓето во градот Вухан. Беше 25 јануари, кинеската Нова година.
Ги објавив овие пораки на Веибо…[i] Куси стории напишани со пенкалото, некакви прикази. Без да ме принудува да завршам некоја јазична конструкција или да се погрижам за стилот. Ги сметав за суровина, која подоцна, по потреба, можев повторно да ја редактирам и надградам. На почетокот, не планирав да пишувам по една сторија секој ден. Не претпоставував дека ќе бидеме затворени толку долго, а камоли дека оваа епидемија навистина ќе се прошири низ целиот свет. Работите ги разгледував многу едноставно, без сомнение преку професионална деформација: бев на лице место, сакав да се информирам со испрашување на луѓето околу мене и да известам за текот на настаните колку што е можно поверно.
Без воопшто да го планирам, конечно напишав шеесет вакви стории, пред да престанам откако епидемијата ќе биде ставена под контрола [24 март 2020 г.]. Две недели подоцна, карантинот во Вухан беше официјално укинат. Траеше цели 76 дена. Настан без преседан во историјата на градот.
Времето лета. Поминаа две години додека да трепнеш. Во пролетта оваа година, се вратив на мојот „Дневник на Вухан“,[ii] откако одлучив повторно да го ревидирам текстот. Страница по страница, сè ми се враќаше на ум: овие моменти на напнатост, на немилосрдна борба; тешката атмосфера, конфузијата, пустошот; плачот, повиците за помош; имињата и лицата на луѓето; љубовта и гневот; крвта и солзите. Колку сум среќна што бев сведок на сето ова ден за ден! Без овие наративи, без сите детали што ги содржат, многу работи би биле заборавени засекогаш. И денес гледајќи ги улиците на Вухан осветлени навечер, неговите жители кои читаат весници или сурфаат на интернет во секое време, може да се почувствува дека и ништо не се случило. А, сепак, тоа беше само пред две години.
Според една позната изрека од древна Кина, „Учителот, стоејќи покрај реката, рекол: „Сè минува како оваа вода! Ништо не запира ниту дење, ниту ноќе”.[iii] Тој со меланхолија го евоцира минувањето на времето, кое ништо никогаш не може да го спречи. Без разлика дали некој е искапен или удавен во радост или тага, во задоволство или страдање, дали има светло срце или го мачи болка, дали е обземен од беда или исполнет со среќа, времето нè игнорира. Тоа нè надминува нас. Како и водата, ги полира сеќавањата додека не исчезнат засекогаш. Како и ветрот, на крајот, го расчистува она што е врежано во каменот.
Секогаш кога ќе ме прашаат дали Вухан се променил, одговарам дека сè е повеќе или помалку исто како порано. Да, повеќе или помалку. Градот е само простор за живеење на луѓето, кој на свој начин се вклопува во времето, следејќи го својот сопствен пат. Катастрофа или не, се менува она што е предодредено во него да се менува, а останатото останува непроменето. Па, да, можеби нешто помалку згради излегле од земјата, неколку бизниси банкротирале, или како што и оваа или онаа улица е реновирана… Но, овие работи секако ќе се случеа, дури и да немаше епидемија. Освен за пустошот на војната, трансформациите кои влијаат на еден град се тешко видливи; често не ни обрнуваме внимание на нив. Значи, нема многу што да се каже за тоа, нешто како обичен ден.
Меѓутоа, она што епидемијата го промени, дефинитивно, се луѓето. Оние кои живееле таму и на кои тоа им предизвикало толку многу страдање.
Се сеќавам на една жена чиј псевдоним на интернет беше „Расплакана душа“. Мајка. За време на карантинот, нејзината единствена ќерка, заразена, починала. За оваа жена, како небото да се срушило. На својот профил на Веибо, таа постојано ги повикуваше одговорните да одговараат за своите постапки, извикувајќи дека смртта на нејзината ќерка не може да остане без објаснување. Но, цензурата, со својот арсенал на забрани и суспензии на прекршителите, не создава гласови кои се креваат како нејзиниот. И плачот на оваа несреќна жена, никогаш повеќе не стигна до моите уши.
Колку „расплакани души“ има во Вухан, без разлика дали се мајки или деца? А да не зборуваме за сите оние семејства, кои изгубија по неколку свои членови – само за неколку дена. Мислам дека длабоката болка што ја остави 2020 година во срцата на преживеаните од овие скршени домови – секогаш ќе биде тука, без разлика дали градот ќе се промени или не.
Во кинескиот град Вухан денес, вирусот повеќе не сее смрт околу себе како на почетокот, а сепак мерките за превенција остануваат во средиштето на животите на неговите напатени жители. Мерките го променија нашиот начин на живот, нашите навики и, секако, и душевната состојба на секого. Значи, секој мора да има мобилен телефон, да може да претстави зелен „QR код“ како потврда дека е здрав, и да носи маска. Дополнително, мораме да се редиме за ПЦР тест, понекогаш два, три дена по ред. Ако не го направите тоа, „QR-кодот“ веднаш се менува во сив – блокирајќи го вашиот пристап до сите јавни места. Автобус, метро, училишта, трговски центри, банки, пошти, сите овие места кои се дел од секојдневието – се недостапни без зелен „QR код“. Без овој знак, нешто како „Сезаме, отвори се!“, не можеме ни да одиме по автопатот. Никогаш повеќе од денес, животот не нè навел да се чувствуваме толку беспомошно.
Мојата судбина исто така се промени поради оваа епидемија. Истиот ден кога беше укинат карантинот во Вухан, на 8 април 2020 година, преводот на мојот дневник беше ставен на претпродажба на интернет во САД и Германија. Во Кина, веста веднаш го запали огнот од барутот на страстите. Станав цел на поплава од невидени навреди и клевети. Одеднаш бев обвинета за сите зла. Иако овој „Дневник“ беше нарачан од едно кинеско списание, одеднаш бев осомничена дека сум го напишала по иницијатива на САД. Неговото објавување во странство, ништо необично за еден писател, овојпат се сметаше за „ненормално брзо“.
Сето ова беше затоа што бев сведок на секојдневниот живот и душевната состојба на населението за време на карантинот, затоа што ги критикував властите за криење на вистината и неактивноста во првите денови од епидемијата, затоа што го изразував моето сочувство кон оние кои подлегнаа на вирусот, а уште повеќе затоа што постојано ги повикував одговорните на одговорност. Сепак, преведувањето и објавувањето на оваа реалност на други јазици – значеше и нејзино разбирање надвор од нашите, кинески граници. Јас станав оној кој „им го даде ножот“ на антикинеските сили на Западот, како „продадена личност“, „предавник на татковината“.
Бев највулгарно нападната на интернет повеќе од една година. Тоа вклучуваше клевети и навреди низ целата мрежа. Некои луѓе зборуваа дека ќе дојдат како банда да ме убијат во Вухан, други апелираа до експертите по боречките вештини да испратат свои членови да ме натепаат и осакатат. Некој дури и ставил навредливи плакати на градските ѕидови. Беше предложено да бидам претставена како срамна скулптура. Имаше дури и гласини дека сум избегала во САД и дека, кога сум пристигнала таму, сум била протерана од страна на владата на САД, или дека е издадена меѓународна потерница за мене, принудувајќи ме да избегам повторно.
Сето ова без да ги бројам многуте видеа, песни и цртежи кои имаат за цел да ме распарчат. Соочена со овој наплив на навреди и клевети, немав можност ниту да возвратам, ниту да контра-нападнам. Бев тотално цензурирана: дури и најмалото интервју, најмалиот почеток на објаснувањето – беа стопирани. Во медиумите, моето име стана табу: и денес се заменува со ѕвездички.
Што се однесува до властите, далеку од тоа да донесат рационална одлука, врз основа на она што го напишав во Вухан, затворен град, тие претпочитаа да се потпрат на пристрасните толкувања на злонамерните корисници на интернет засновани на едноставни извадоци и да започнат слепа репресија против мене. Санкциите наметнати врз мене немаат смисла: забрането ми е да објавувам било што во Кина и да учествувам во било која литературна манифестација или настан одобрен од државата. Не само што медиумите мора да се воздржат од моето име, туку на истражувачите строго им е забрането да преземаат било каква академска работа во врска со мојот книжевен опус.[iv] И кога независен медиум ќе преземе иницијатива да ми даде збор и покрај сè, написот веднаш се цензурира, ако сајтот не е целосно блокиран. Ова оди уште подалеку: добивам, без прекин, повици од луѓе на високи државни и партиски функции, кои ме предупредуваат, потсетувајќи ме дека комплетно ми е забрането да правам интервјуа со странски медиуми. Ме прислушуваат, ме следат… А сепак, штом ќе излезам од дома, ми се јавуваат да дознаат каде сум, со изговор дека се „загрижени“ за мене.
Минатата година, во јуни, неколку пријатели ми понудија да се прошетам со нив до Лижуанг [познат по својот стар дел од градот], во провинцијата Сечуан. Возевме до таму. На половина пат, пријателите добиле итни повици од нивните шефови кои им рекле да се вратат истата вечер, а потоа полицијата неколку пати ги повикувала на распит. Од своја страна, хотелот во кој планирав да престојувам во Лижуанг – беше дури и принуден да одбие да ме прими. Замислете, ова беше само мало патување со пријателите…
Живеењето на овој начин ве исполнува со големо чувство на беспомошност. Вакво суптилно угнетување од страна на властите – го нарекувам „ладно државно насилство“. Откако владата и некои зли сили меѓу народот постигнаа консензус, се обединија и соработуваат, не ми останува ништо друго освен молк. Тажна реалност, но тага која не ме засега!
Многу работи никогаш повеќе нема да бидат исти. Слободата кон која се стремиме, отвореноста по која толку копнееме, животот што би сакале да го живееме – се оддалечуваат од нас. Соочена со оваа опсервација, не наоѓам причина да бидам оптимист, но сепак имам храброст и сила да изберам мирно да се соочам со вакво нешто.
Преведено од: Дарко Путилов
Фусноти:
[i]Заб. на уред.: кинескиот еквивалент на социјалната мрежа Фејсбук.
[ii] Објавено на француски јазик под наслов: Wuhan, ville close, Stock, 2020. Прочитајте: Martine Bulard « Fang, une accusatrice à la chinoise », Planète Asie, 6 ноември 2020, https://blog.mondediplo.net
[iii] Confucius. Entretiens, IX-16.
[iv] Заб. на уред.: Писателката Фанг Фанг има напишано повеќе од осумдесет романи и есеи – сите објавени во Кина, а некои се одликуваат со литературни награди.
