Патува по реката Парагвај повеќе од педесет години. Национална гордост направена од ‘рѓа и дрво, која, секоја недела, носи неколку десетици патници и неколку тони стока. Аквидабан – „пловечкиот пазар“ како што го нарекуваат овде – се подготвува за ново патување.
Во малото гратче Порто Валеми, многу блиску до границата со Бразил и на 500 километри северно од главниот град Асунсион, дојдоа неколку групи од по десетмина луѓе, со камион и на мотор, да натоварат вреќи, торби и кутии, со кои малку по малку го наполнија бродот. Еден по еден, мажите се редат, натоварени сѐ до рамото или полни во рацете. Борејќи се со нивните лизгави пластични сандали, кои се лизгаат по металната штица поставена помеѓу карпестиот брег и бродот, тие стигнуваат на бродот. На палубата, предмети од секаков вид постепено се натрупуваат под пластични чаршафи: мебел, душеци, апарати за домаќинство, пакувања со чудна форма и прехранбени производи што трговците ќе им ги понудат на клиентите што ќе се качат на бродот за време на последователните застанувања. Просторот што е достапен за движење испарува скоро толку брзо како и надежта дека ќе се најде место под ладовина. Само што започнало утрото, термометарот веќе покажува над 30 степени.
„Кога тргнуваме? „Кога сè ќе биде натоварено“, трезвено одговори Хозе, еден член од екипажот, кој е во средината на своите 50-тите години, со цврсти раце и капа на главата, чиешто презиме никој не го изговара. Погледнувајќи го товарот, тој додава: „Околу 13 часот.“ За време на патувањето, патниците ќе научат да се сомневаат во прогнозата на овој човек, за кого некои веруваат дека никогаш не знаел точно да прогнозира.
Долг временски период, Аквидабан беше единственото средство за комуникација со надворешниот свет за заедниците населени на брегот на реката долг 2.695 километри, во оддалечената земја Чако, во западниот дел на Парагвај. Од Консепсион, главниот град на истоимениот регион, се протега кон Бахија Негра, на крајниот север, каде што овој едноставен речен премин ве носи од Парагвај до Бразил, од Бразил до Боливија или од Боливија во Парагвај. Тројна граница каде сте истовремено секаде, без навистина да бидете никаде.
Од октомври 2020 година, со историската суша реката го изгуби својот познат сјај во овој регион. Во моментов е невозможно да пловите таму. Коритото затоа ја намали својата траса, која сега започнува на малку повеќе од 200 километри северно од Консепсион. Патувањето помеѓу Валеми и Бахија Негра во два правци ќе трае четири дена и три ноќи, на растојание од околу 400 километри, бидејќи реката се навртува. Низ речниот тек, Аквидабан служи и снабдува изолирани села и населби. Само една бура, суша или мал механички проблем на бродот и тука цели популации се оставени сами на нивната судбина, лишени од каква било врска со остатокот од земјата.
Четири часот попладне. Одвоен од столбот за прицврстување, бродот конечно се лизга во средината на реката, пред да започне да се бори против струјата, моторот брмчи. Внатре, осумте трговци веќе се сместија. Приземјето е резервирано за нив. Храната го исполнува просторот до таванот. Лимони, банани, јаболка и ананас се излеваат од нивните гајби. Бисквити, ѓумбир и безалкохолни пијалоци се трупаaт, натрупани на планини со конзерви, додека од таванот, меѓу импровизирани лежалки, висат колбаси и вреќи леб. Покрај ѕидот, од секоја страна, дрвени клупи на кои седат трговците. Поради недостаток на доволно простор, обесените платна кои треба да служат како лежалки, исто така ќе се користат како канцеларии за време на патувањето.
Секој трговец има простор каде што ги изложува своите производи. Невидливите граници кои го создаваат овој хаос се губат во очите на оној кој за првпат се мачи да погоди каде завршува грамадата на едниот, а започнува купот на другиот трговец. На г-дин Фермин Ривас му помагаат двете негови деца. Со своите долги, слаби раце, 17-годишниот Матијас се обидува да ја спречи иложената стока на татко му да не падне врз нас. Залудно. Со помош на неговата сестра, тој повторно го провоцира законот за универзална гравитација, кој на друго место веќе би го паднал долу скелето што тој го држи. Ова не е негова прва игра со Њутн: за време на секој училишен распуст, двете деца му помагаат на својот татко, кој веќе петнаесетина години плови по реката Парагвај на Аквидабан.
До првиот кат се пристапува по две тесни скали. Едните, метални, во задниот дел на бродот, додека другите, дрвени и особено крути, се наоѓаат во средина на бродот. Тоа е местото каде што седат повеќето патници. Тие седат на долги дрвени клупи, или на неколкуте импровизирани лежалки во ходникот. Патувањето од Валеми до Консепсион чини 120.000 гуарани (околу 14 евра). За 100.000 гуарани повеќе (12 евра), можно е да се изнајмат кабини за две или четири лица. Не очекувајте огромен луксуз: тие ретко надминуваат четири квадратни метри, а ако сте повисоки од 1 метар и шеесет сантиметри не можете целосно да се испружите. Дали воопшто може да ги наречеме „кревети“? Обично тоа се штици покриени со стар и тенок душек. Под овие услови, патникот кој ќе го открие просторот во кој ќе се обиде да му се предаде на сонот скоро и да е среќен што нема да најде перница, ќебе или чаршави.
Во задниот дел е сместена кујната, која служи и како трпезарија. Ова е најфреквентното место на бродот, местото на г-дин Хумберто Панза, готвачот, кого сите овде го нарекуваат „Питин“. Тивок, но со застрашувачки изглед, овој човек работи професионално зад пултот и гледа во секој клиент кој бавно го поставува неговото барање. Тој работи на Аквидабан веќе дваесет и шест години за компанијата Астилеро Десварс (бродоградилиште Десварс), основана во 1930 година од семејство со француско потекло, кое е сопственик на бродот. Тој е потомок на Десварс, Хозе, кој е капетан веќе неколку месеци.
Билетот не вклучува оброци. За 15.000 гуарани патниците можат да ги вкусат уникатни специјалитети со сличен редослед секој ден: ориз и мелено месо, тестенини и мелено месо, потоа леќа и мелено месо. Овој асортиман тешко го отвора апетитот,но сепак храната е вкусна, подготвена и послужена со внимание. Во смени, поголем дел од патниците седнуваат тука за да јадат, додека Питин е зафатен со миење на неколкуте чинии и прибор за јадење кои се на располагање, додека се користат. Сите забележале дека кујната е единственото место на бродот со вентилатори, кои готвачот ги купил од свој џеб. Гостите се менуваат за да се разладат за момент пред повторно да се предадат на влажната топлина.
На понискиот спрат, под скалите е просторијата за моторите. Отворена кон ходникот, полуотворената врата го открива механичкото срце кое трепери без запирање. Дење и ноќе, дебел човек со црни раце бдее над машината како медицинска сестра над пациент. Понатаму, на крајот од задниот дел, се тоалетите и оние кои на бродот ги викаат „тушеви“: шест челични кабини, покриени со ‘рѓа, низ чии перфорирани подови се гледа реката. Две мали мијалници прикачени на нив, лоцирани надвор, се поврзани на традиционален начин со коло со кое се снабдуваат со топлата и матна вода на реката. Ова нема да ги спречи понесовесните да се мијат во неа. Останатите ќе си купат шишиња со вода за да ги мијат забите.
Околу шеесет патници се качија на бродот на тргнување во Порто Валеми. Има и единаесет вработени, вклучително и двајца пилоти задолжени за навигација. Триесет и девет метри долг и шест широк: тешко е да се замисли да има повеќе луѓе на бродот Аквидабан. Но, сепак. „Пандемијата е застрашувачка. Претходно, лесно превезувавме повеќе од двесте луѓе “, нè уверува Хозе. На бродот, не се оддржува растојание од задолжителни два метри. Освен еден старец кој симболично ја носи, никој друг не носи маска. Така залепени едни до други, едвај разделени со куфери и ранци, секоја внимателност може да изгледа само како симулација. „Обично, патувам со автобус низ Бразил, но со пандемијата, границата е затворена“, објаснува Евелин, 20-годишна студентка по медицина, заглавена во импровизирана лежалка, со куфер под нозете. Откако замина на студии во Консепсион, таа го искористи овој празничен период да го посети своето семејство во Порто Кармело Пералта.
Поврзани со мрежа на патишта чиешто одржување не е приоритет за државата, градовите во Чако остануваат да бидат особено зависни од речниот транспорт. Многумина го користат со цел да го избегнат патувањето низ западниот дел на земјата, во таа „голема празнина“ во која патувањата бескрајно се одовлекуваат. Ретка мрежа на автопатишта која може да се уништи со краток дожд, со што автобусите ќе мора да направат голема заобиколка за да стигнат до главниот град или до градот Консепсион. „Аквидабан е сè уште најсигурен начин да се вратиме дома, дури и ако патувањето трае долго“, вели Евелин, повикувајќи нè да ја споделиме нејзината чаша терере. Парагвајскиот пијалок неодамна признат како „нематеријално културно наследство на човештвото“ од Организацијата на Обединетите нации за образование, наука и култура (УНЕСКО), терере се состои од мешавина од мраз и лековити растенија – ладна верзија на кафе мате1, обично чуван во термос кој го носите секаде со вас.
Шест часот попладне. Повеќето патници се собираат на палубата на бродот или на прозорците. Време е за претставата. На долгата водена патека што ги дели Парагвај и Бразил, полека се појавуваат самракот и неговите розови бои. Ниту една светлина од човечко потекло не се меша со сцената, дозволувајќи на ѕвездите да да блеснат во целата своја палета бои на хоризонтот пред да исчезнат зад дрвјата, оставајќи му на темнината да го приграби просторот околу нас и да го трансформира бродот во светулка изгубена во мракот.
Но, ноќта не дава одмор од топлината што го уништува животот во бродот. Вратите на кабината се отворени на таков начин што дозволуваат провев … кој не доаѓа. Влажноста ги потиснува градите. Луѓе кои не можат да заспијат немајќи кревети или импровизирани лежалки, патници кои ја убиваат здодевноста муабетејќи во трпезаријата. На глас, се разбира: зошто да го поштедите спиењето на другите луѓе кога сте вие лишени од него? Тие главно зборуваат на гарани, иако размената понекогаш е на шпански. Лименките со пиво се пијат една по друга. Прво една, па две, набрзо пет. Испразнети, тие се фрлани на палубата. Седејќи на клупите, некои се обидуваат да најдат соодветна позиција за дремка. Задачата е полесна за децата, кои заспиваат на рамениците или стомаците на своите мајки. Со слободни раце ги ладат со хартија за да дишат малку воздух.
Одеднаш бродот забавува. Светлина се појавува од темнината и се приближува со голема брзина: моторен брод во кој се возат две лица. Кога се до Аквидабан, моторот залепен на трупот на бродот, еден од мажите се качува на бродот. „Овој вид посета е чест за време на патувањето, објаснува еден морнар. Луѓето доаѓаат да земат нарачка, да исплатат долг, да платат за нешто што го купиле претходната недела. Работите функционираат вака тука: дадениот збор има голема вредност. “ Бензинска боца на грб, патникот на минување повторно му се придружува на својот брод. Неговиот сопатник го вклучува моторот повторно и двајцата се оддалечуваат по реката пред да исчезнат, проголтани во ноќта.
Четврток наутро. Од 7 часот, Питин е зафатен во кујната. Слободен момент за време на кој аромата на месото го камуфлира мирисот на дизел и урина што доаѓаат од задниот дел на бродот. Седејќи близу до еден прозорец, во чиста сина кошула, г-дин Еладио Акуња Саманео внимателно ја чешла својата црна коса, кратка и густа. Изгледа ја помина ноќта седејќи на дрвената клупа покрај куферот. „Отидов во Консепсион за да средам некои административни процедури во врска со моето пензионирање; сега одам дома во Фуерте Олимпо.“ Поранешен војник, тој служел во морнарицата на земја која нема излез на море. Неговиот главен фокус бил на безбедноста на реките. За време на неговата кариера, тој патувал во Европа, во мисии кои во кој придржувал трговските флоти. „Билбао, Ле Авр, Ротердам, па дури и Хамбург! », со гордост ги набројува овој поранешен подофицер. „Со пријателите, сакавме да го видиме Берлин, но тогаш, во раните 1980-ти, ќе бевме обвинети за домашен комунизам! Тешко обвинение од кое се трпеле последици под долгото владеење на диктаторот Алфредо Строеснер (1954-1989), кој го направи Парагвај еден од најсилните сојузници на Вашингтон во неговата борба против комунизмот во Латинска Америка.
Наспроти г-дин Акуна Саманео, двајца млади луѓе го набљудуваат пределот од прозорецот. „Погледнете таму пред вас!“ ни се обраќаат одеднаш, подавајќи ни двоглед. На работ на водата, група јужноамерикански глодари се преплетуваат низ вегетацијата. „Тој е најголемиот од глодарите. Го нарекуваме „капибара“ на гварани, што значи „господар на билките“ “, објаснува Марија. По потекло од Асунсион, парот решил да ја прошета земјата за да го прослави 30-от роденден на младата жена. Тие се единствените патници кои носат часовник на овој свет каде што реката го диктира текот на времето.
Петок наутро. Бродот стигнува до Фуерте Олимпо. Основан од Шпанците во 18 век, градот некогаш го носел името Фуерте Борбон, во знак на почит кон династијата Бурбон. Хозе Гаспар Родригез де Франчиа, херој на независноста и прв владетел на земјата2, го преименуваше во градот „поради ридовите околу кои го потсетуваа на планината Олимп од Антиката“, раскажува г-дин Акуња Саманео, земајќи си го багажот. На мостот, вработените веќе се зафатени со истовар на дел од стоката. Граѓаните доаѓаат да подадат рака, пред да го подигнат скапоцениот товар во камионите или на седиштата на мотоциклите. „Маневарот ќе трае време. Ако некој сака да ја искористи можноста да дојде и да се истушира кај мене, тој е добредојден “, вели пензионерот пред да го напушти бродот. Знак на гостопримливост што ги изненадува странските репортери повеќе отколку локалното население. Хуан го следи примерот.
Колку долго остануваме на брегот? Два часа? Три? Загреан од пламено сонце, лимот на Аквидабан го претвора бродот во печка. Се качија нови патници, менувајќи ги физичките карактеристики на нашиот микрокосмос. Тенот на кожата е повеќе мат, во боја на глина, а црната коса е густа. Повеќето се групи тинејџери, други во своите дваесетти години. Тие се претежно домородци, „Индијанци“. Седејќи на столче во кујната, едно момче со пправилни црти, облечено во шорцеви и црна маица, ни вели: „Вие веќе не слушате гварани: тоа е јашир, јазикот на етничката група Шамакоко. Ни јас не го разбирам. “
По потекло од Горен Парагвај, живеејќи на бреговите на реката, луѓето од Шамакоко или Ишир Ибитосо, се еден од деветнаесетте домородни народи идентификувани во парагвајската држава. Вкупно, овие групи претставуваат 117.150 луѓе, според податоците од пописот од 2012 година3, за земја со скоро 7 милиони жители. „Одам во Баха Негра. И тие исто така: ова е нивна територија “, продолжува нашиот информатор. Носејќи капа извезена со државно знаме, младиот човек е војник кој се враќа од отсуство. Слободните денови патува во Консепсион за да го решат проблемот со неговата кредитна картичка: „Нема поблиску филијала на банката, немав избор.“ Тој е стациониран во оваа погранична област веќе две години. Ниту тој, ниту неговите другари не зборуваат мајчин јазик, што не го олеснува соживотот и го попречува појавувањето на чувството на припадност кон истата нација. Всушност, „Индијанците“ го користат терминот „Парагвај“ кога зборуваат за нивните сонародници кои не се дел од нивната заедница.
Родолфо Фереира Фриќ, исто така, патуваше за административни работи поврзани со неговата банка. На возраст од 79 години, тој можеше да смета на поддршката на една од неговите внуки, која се согласи да го придружува на ова патување. Шанса за овој низок човек, со кревка фигура и заоблени рамења. „Може ли да ми помогнете да го поправам шпанскиот јазик?“ – нè прашува, можеби помалку заради синтаксичка точност отколку да не покани да ги прочитаме неговите белешки, напишани во стара тетратка што ја отвори во скутот. Со убава сива коса, полу – долга, обдарен со искрен и љубопитен поглед, човекот е еден вид локална славна личност: роден е со европски корени! „Дедо ми беше чешкиот антрополог Алберто Војтач Фриќ, кој живеел со племињата Шамакоко во почетокот на 20 век. Мајка ми Херминија е родена за време на неговиот престој во Пуерто Есперанца. “
Уште живее во родното село, г-дин Фереира Фриќ е коавтор со еден историчар на едно дело во кое се претставени списите и сеќавањата на неговиот предок, како и митовите за неговата заедница: Libro indo (индиска книга), на шпански. Делото првично беше објавено на чешки, благодарение на поддршката на семејството на истражувачот (починат во 1944 година), со кого старецот одржуваше контакт. Статиите во парагвајскиот печат ја пренесоа приказната за овој „Чекомакоко“ (контракција на зборовите „чеко“ – „чешки“ на шпански – и „чамакоко“), раскажувајќи ги неговите посети во Прага заради презентацијата на книгата. Работата на културно зачувување за која човекот знае дека е итна наспроти незапирливото искоренување кое се чини дека се заканува на народите од Чако.
Крај на денот. Сонцето почнува да се нурнува кон хоризонтот. Аквидабан застана во Пуерто Марија Елена. Од мостот, гледаме карпест рид на чиј врв се издвојуваат многу човечки фигури. Зад нив, рудиментарни живеалишта и палми. Брзо, се собира цело село. Сите тие се Индијанци. Постарите нѐ гледаат од височините додека децата брзаат кон нас, боси, трчајќи помеѓу пластичното ѓубре што го исфрла песокот, со неколку исушени кучиња зад нивните пети. Веднаш штом морнарите го поставија металниот мост, група возрасни селани се спушта од селото и брза на бродот. Во тесните ходници, стомаците се тријат по грбот за да си го отворат патот. Замрзнато пилешко, компири, сендвич леб или картонски кутии за овошен сок, секој го купува она за што е дојден. Надвор, младите момчиња истовараат кутии и вреќи чии нарачки се поставени: ориз, шишиња со газиран сок, кутии со петарди, огномет, пиво … Многу пиво.
Одеднаш, на реката се појавува товарен брод. Тивко, поминува зад Аквидабан и се упатува кон југ, на пат кон вливот Рио де ла Плата на брегот на Атлантикот. Што носи тој? Парагвајска или бразилска соја? Боливиски минерали? Полни со намирници, локалните жители го напуштија мостот и го напуштија брегот. Само што тргнавме кога одекнаа детонации во селото. Потоа небото пламна со огномет. Можеби начин да се прослави поминувањето на бродот?
Утрото на третиот ден од нашето патување, Аквидабан стигна до градот Бахиа Негра, неговата последна станица пред да започне враќањето. Како и на другите застанувања, мала, трпелива толпа народ на брегот, џипови и мотоцикли подготвени да го натоварат она што останало од товарот. Први се качија војниците, во униформа и со маска, одеднаш потсетувајќи на постоењето на глобална пандемија. Еден од нив носи распрскувач на грбот. Среде патниците кои брзаа да се симнат, тој ја попрскува внатрешноста на бродот. Околу 2.500 луѓе, претежно Јшир, живеат во оваа комуна. По долгите, прашливи нечистоти сокаци кои служат како патишта, се редат куќите, од кои ниту една се чини не надминала две ката. Домови во кои некои го основале својот мал бизнис, самопослуга или гостилница. Набљудувајќи нѐ пред портите на една куќа, еден жител ни вика: „Сопственикот на продавницата не е таму, сите отидоа на чамецот да ја соберат стоката. “
Постојат два други начини да се стигне до Баха Негра: преку пат и воздух. Армиски пропелер авион го лета својот неделен лет до главниот град. Кога небото го дозволува тоа, дождовите ја претвораат пистата, односно една огромна пустелија покриена со трева во мочуриште. Тие, исто така, ги прават патиштата калливи и непроодни. Повеќе од еднаш, ова мало гратче се ншло отсечено од светот.
Пладне. Многу луѓе веќе се качија на бродот. Меѓутоа, олеснет од пакети и товар, чамецот имаше повеќе гужва отколку на почеток. Патниците ги полнат ходниците и седат на скалите, принудувајќи ги оние што доцнат да ги пречекорат главите и ранците за да се качат горе. Еден војник се качи да ги брка илегалните патници и оние што малку пијани, дојдоа да уживаат во барот.
Седната во импровизирана лежалка, трпело чека една бринета. Меѓу колената, таа чува картонска кутија, во која е едно мал папагал и неговите младенчиња. „Тоа е за мојата сестра, која живее во Консепсион.“ Нилса е средношколка и, како и многу други нејзини другарки на брод, таа заминува за да го искористи овој период од училишниот распуст. До неа, насмеана, краткокоса жена зборува со секого чиј поглед ќе го сретне. „Таа е проститутка“, шепоти весело Аристид, една педесетогодишна жена од градот Сан Педро.
Во барот, еден старец со долга бела коса нарача безалкохолен пијалок. Слаб и куц, облечен во сини дуксери и бела маица со долги ракави, тој носи сивкаста брада што е белег на Индијанците. Со глас што се изгребал низ годините, тој вели: „Јас сум Перуанец и земјоделски инженер.“ Од торбата за рамо, тој извади брошура во која се препишуваат десетте заповеди од Библијата, што ни ги нуди. „Останувам во заедниците за да ја пренесувам Христовата спасоносна порака. Тој припаѓа на Евангелистичкото здружение на израелската мисија на Новиот универзален пакт, кое ги обединува фундаменталистичките религиозни од оваа Црква родени во Перу, мешајќи го христијанството и религиозните обичаи на Инките. „Крајот на светот ќе биде 2021 година, оваа пандемија е еден од предупредувачките знаци и ќе дојдат и други“, предупредува пред да се врати на своето место.
По ноќта повторно следи ден. Членовите на екипажот очигледно се откажаа од секој обид да одржат каков било ред и чистота. Просторот е препуштен на забавувачите. Седејќи на една од клупите во кујната, чиј под е расфрлен со ѓубре, еден старец со отсутен поглед го остава вклучен својот музички сет. Покрај него, друг маж со темна кожа, со огромна каубојска шапка, раскажува нешто што нема никакво значење. На спротивната клупа, млад пар во дваесеттите години се обидува да спие. Влегува еден транвестит. Долга руса коса, облечен во црвена кожна јакна и тесни фармерки, бара цигара без посебна дискреција и, подискретно, некој заинтересиран за неговите „услуги“.
Се чини дека ноќта нема крај, а Аквидабан се бори да излезе од мракот. Само во децата останала движечка енергија, оживувајќи го подот со нивните непрекинати доаѓања и одења. Луѓето пашаат. Старецот од претходниот ден, седнат на истото место во кујната, го гали својот музички сет, кој престана да свири поради празна батерија. Лежејќи на картонски кутии или потпрени на ѕид, други тивко го поднесуваат мамурлакот. „Тие не знаат како да ги заштедат парите што ги добиваат од државата, се нервира Питан, чистејќи го својот кујнски прибор. Сега сме скоро при крај на месецот, сите тие само што го добија паричниот надоместок што го добиваат заради забраната за риболов. Затоа пијат многу.“
Со цел да се зачува водната фауна и да се олесни репродукцијата на рибите, законите за риболов ги лишуваат заедниците на Горен Парагвај од оваа активност на нивните предци за период од три месеци. Висината на надоместокот зависи од ситуацијата на секој поединец: едно лице добива речиси 1 милион гуарани (околу 120 евра), додека семејство со најмалку две деца добива нешто повеќе од 2 милиони (239 евра). Немајќи култура на штедење, живеејќи секогаш со она што го нуди шумата и реката во моментот, Чамакосите брзо беа излажани од новите правила на економската игра.
Качувајќи се до нашиот кат, Реиналда бара насекаде неколку гуарани. Таа наоѓа добротворец во личноста на еден мисионер, кој штотуку беше во тоалет и си го освежил лицето. И Нилса се дотерала. Облечена во бело и розево деколте, убавата тинејџерка ги привлекува погледите на момчињата додека го преминува бродот, будејќи ги зомбите од нивниот сон.
„Во кое време ќе пристигнеме во Валеми?“, прашува еден патник во барот. Гледајќи во часовникот, Питин студено одговара: „Не пред 3 часот попладне“. Совесен, тој се јавува по телефон за да ги предупреди одговорните за изнајмување на автобусот што ќе ги однесе патниците до Консепсион. Возилото ќе чека патници при пристигнувањето.
Малку повеќе од еден час пред да стигнеме до нашата дестинација. Бродот се претвори во затвор од кој сите сега сонуваат да избегаат. Уживајќи во моментот на мир, ослободен од секаква обврска, дебелиот готвач седи на столче и го проверува својот мобилен телефон. На екранот се појавува многу мало дете. Лицето на безмилосниот морнар потоа се менува, правејќи гримаси и смешки на малото човече. Наскоро, повторно обединување со семејството. Еден глас го буди од сонот: „Важи за целата екипа, заминување утре рано наутро. Не сакам никој да доцни! “
Преведено од: Маја Малиновска
Фусноти:
- Прочитај José Natanson, « En Argentine, le maté en dépit du Covid-19 », Le Monde diplomatique, фебруари 2021 год.
- Прочитај Renaud Lambert, « Et le Paraguay découvrit le libre-échange », Manuel d’histoire critique du Monde diplomatique, 2014.
- « DGEEC comparte datos sobre los pueblos indígenas en Paraguay », Dirección General de Estadística, Encuestas y Censos, www.dgeec.gov.py
