Со санкционирање на „генерализирано прибегнување кон измама“, „скриена работа“, „договарање и недозволен заем за работа“ во организирана банда, кривичниот суд од Марсеј во мај минатата година изрече невообичаено цврсти казни за овој вид на прекршоци : од две до пет години затвор, со и без суспензија, против главните раководители, парична казна од 500 000 евра, како и дефинитивна забрана за вршење привремена дејност… За да се постигнат овие пресуди, Централната канцеларија за борба против илегалната работа (OCLTI) ги засили претресите и полицискиот притвор и спроведе илјадници прислушувања. Истражувањето на повеќекратните последици на случајот мобилизираше ресурси „обично резервирани за случаи на организиран криминал“, според зборовите на обвинителот од Марсеј, г. Хавиер Леонети. По „Safor Temporis“ во април 2020 година и „Laboral Terra“ во септември 2020 година, „Terra Fecundis“ е третата шпанска компанија осудена од француската правда за неколку месеци. Дали во оваа нова пресуда треба да видиме вистинска волја на јавните власти за борба против незаконското работење? Или можеби се работи за особено опортунистички приказ, наменет да даде пример?
Сè започна во 2011 година, кога Елио Иван Малдонадо, 32-годишен работник од Еквадор, испратен во Франција од „Terra Fecundis“, почина од дехидрација во оранжериите на Domaine des Sources, во Maillane (Bouches-du-Rhône). Шпанското општество со ова влегува во нишанот на француската правда. По неколкугодишна истрага, откриена е огромна измама. Оваа истрага тврдува дека помеѓу 2012 и 2015 година, компанијата обезбедила речиси 26 000 работници на француските фармери, главно од Латинска Америка, Западна Африка и Мароко. Како одговорен за берење овошје и зеленчук, подлежен на незаконски работни услови (неплатена прекувремена работа, непочитување на периоди за одмор, отсуство на платено отсуство), оваа работна сила не беше декларирана во правилата.
Европското право дозволува компанијата да испраќа вработени во странство, а притоа да продолжи да плаќа придонеси за социјално осигурување во земјата каде што е основана. Под два услови : нивната мисија да биде краткотрајна и да докаже дека најголемиот дел од нејзината активност се спроведува во земјата на потекло. Тоа не беше случај со „Terra Fecundis“, која во тоа време 90% од својата активност ја извршуваше во Франција, каде што испраќаше работници веќе неколку месеци. Овој систем ѝ овозможи на компанијата со седиште во Murcie да плаќа придонеси во Шпанија (каде што тие се во просек 40% пониски отколку во Франција[1]), кога требаше да ги регистрира своите вработени во француското социјално осигурување. Случајот „Terra Fecundis“ е илустриран со огромните суми што таа ги вклучува : во периодот за кој станува збор, во Франција требаше да се платат речиси 80 милиони евра придонеси (112,5 милиони евра вклучувајќи пенали за задоцнето плаќање) според проценките на URSSAF Provence-Alpes-Côte d’Azur (PACA). И овие практики продолжуваат…Во 2018 година, компанијата сè уште имаше промет од 72 милиони евра, вклучувајќи 50 милиони направени во Франција.
Од првата европска директива за незаконска работа во 1996 година, законодавството „во Франција се стреми кон бавен и неодолив пораст на зајакнувањето на работничките права, поврзано со проширувањето на обврските на работодавачите и зголемувањето на казните, особено во случаи на рецидивизам или дела извршени во организирана банда“, според Беатрис Месини, географ, политиколог и истражувач во CNRS. Последната реформа во 2018 година, особено го воспостави принципот на еднаков третман – „за еднаква работа, еднаква плата“ – обврзувајќи ги странските компании за привремени вработувања да ја применуваат минималната плата на земјата домаќин, а не онаа на земјата на потекло. Сè построго на хартија, законската регулатива прави напори да се почитува. Слабоста на санкциите, која ретко ја одвраќа употребата на измама, ги обесхрабрува контролните служби да вршат проверки. Според извештајот на Советот на министри за резултатите од спроведувањето на оваа регулатива, повеќе од 1 200 административни казни биле известени од државните служби во периодот од 2019 до 2020 година, во износ од 6,3 милиони евра[2]. Капка вода во океанот на измамата.
Проблемот особено се однесува на земјоделскиот сектор. „Проверките главно се однесуваат на вработените во градежништвото, индустријата и занаетите кои се сметаат за повеќе склони кон несреќи“, прецизира Беатрис Месини. Ако им требаше смрт на властите за сериозно да го разгледаат случајот „Terra Fecundis“, „меѓутоа државата од 2004 година ги имаше сите информации за да одлучи за усогласена акција за контрола на национално ниво“, објаснува г. Ерве Гуичауа, поранешен генерален директор на трудов инспекторат и остар набљудувач на незаконско работење и социјално отфрлање. Но, ништо не беше направено. Неуспехот на државата е очигледен“.
Можеби малку доцна, меѓутоа судењето изгледа означува пресвртница. Според г. Гуичауа, обемот на средствата за истрага и наметнатите санкции би можеле особено да послужат како лекција. „Оваа тужба навистина претставува двоен пример : во однос на странските компании и нивните налогувачи во Франција; и во однос на контролните служби и услугите за наплата дотогаш малку убеден во корисноста од контролирањето на овие странски компании“, анализира тој. Бидејќи, надвор од застрашувачкиот ефект на правосилната пресуда, судската истрага овозможи, дури и пред одржувањето на судењето, голем пробив : да воспостави државни контролни служби против земјоделците, овие „кориснички компании“ (или изведувачи) кои ја користат евтината странска работна сила без, всушност, да ги преземат правните ризици поврзани со непријавената работа.
Од 2017 година, услугите на г. Пол Рамакерс, инспектор за труд во Gard, се потпираат на информациите собрани за време на истрагата за да предупредат повеќе од 120 компании што ја користат „Terra Fecundis“. Иницијатива што вроди со плод : четири години подоцна, 80 од нив престанаа да ги користат услугите на привремената компанија. Додека г. Рамакерс жали поради отсуството на фармери од пристаништето во Марсеј, неговата работа не била залудно потрошена. Тоа му овозможи на Јавното обвинителство на Ним да покрене прва досегашна постапка против земјоделски изведувачи во Франција (четири во Gard и една во Bouches-du-Rhône) : „Тие повеќе не можеа да се изјаснат за нивното незнаење за измамата за која придонесуваа со користење на Terra Fecundis“, објаснува г. Рамакерс. Судењето ќе се одржи во март 2022 година пред судот во Ним.
Иако е примерен, случајот има две ограничувања. Прво, „ниту една од предрасудите што ги доживеаја вработените интервјуирани како дел од истрагата во основата на ова судење нема да бидат поправени“, забележува социологот Емануел Хелио. Судот имаше многу елементи, но тие беа претставени само како „контекстуални елементи““. Второ, француското социјално осигурување никогаш не ги враќа проневерените суми. Штом странските компании активни во Франција презентираат незаконски сертификати[3](издадени од земјата на потекло), француските судии немаат овластување да бараат од странска држава враќање на социјалните придонеси кои се непотребно примени. Тогаш мораме да се потпреме на меѓународната соработка … која многу недостасува. URSSAF (Organizations for the Collection of Social Security and Family Benefit Contributions) се обидоа да разговараат со шпанските власти за да добијат повлекување на сертификатите, предуслов за барање на социјалните придонеси што се должат на Франција. Залудно. „Отпатувавме во Мадрид за да се сретнеме со нашите шпански колеги“, објаснува г-ѓа Карин Мос, регионален директор за контрола во URSSAF PACA. Ништо не добивме“. Оваа следна борба, еминентно политичка, нема да се решава на суд.
Преведено од: Павлина Димовска
Фусноти:
[1] „Реалноста на разликите во конкурентноста во земјоделскиот и земјоделско-прехранбениот сектор поврзани со трошоците за работна сила со одредени европски земји и анализа на системите за социјална заштита за вработените и самовработените, извештај на Генералниот инспекторат за социјални работи, бр. 2015- 009R, Париз, април 2015 година.
[2] „Проценка на имплементацијата на европските регулативи за објавена работа“, презентација пред Советот на министри, 5 мај 2021 година, достапна на www.vie-publique.fr
[3] Прочитајте Patrick Herman, « Travailleurs saisonniers, la ronde infernale », Le Monde diplomatique, февруари 2013 година ; Gilles Balbastre, « Travail détaché, travailleurs enchaînés », Le Monde diplomatique, април 2014 година.
