Le Monde Diplomatique – Македонско издание

Во Обединетото Кралство, враќање на социјалното прашање?

Неодамнешниот бран штрајкови се чини уште позабележителен бидејќи антисиндикалното законодавство – воведено во време на Маргарет Тачер и Џон Мејџор, одржувано од лабуристите, а потоа дополнително засилено од конзервативците од 2010 година – ја попречува употребата на синдикална акција: го исклучува блокирањето на работни места, штрајкови на солидарност или барања од општ обем (како што е одбраната на пензиските права). Ако не се почитуваат овие драконски антисиндикални закони, вработените се изложени на отпуштања, а синдикатите дури и на кривично гонење.


Од Марк Ленорманд*
*Виш предавач по англиски студии и британска цивилизација на Универзитетот „Пол Валери“ во Монпелје, Франција.


Фото: dominika-gregusova/pexels

Од летото, Обединетото Кралство е сведок на бран штрајкови без преседан. Вработените главно бараат зголемување на платите, бидејќи инфлацијата достигна 10,1 отсто во јули и повторно во септември, ниво што не е забележано уште од 1982 година. На пристаништата на Феликстоу и Ливерпул, во секторите на железницата, поштата, јавниот транспорт на големите градови и особено во преработувачката индустрија, синдикатите ги консултираат своите членови и добиваат многу големо мнозинство во корист на прекин на работата. Додека отстапките понекогаш се добиваат брзо, вклучително и со обична закана за штрајк во производствениот сектор, штрајковите продолжуваат во јавниот транспорт, а уште повеќе во пристаништата и железниците. По неколку децении неактивност, ова враќање на социјалниот конфликт става крај и на секвенцата обележана со приматот на таканаречените уставни прашања што ја обезбедија доминацијата на Конзервативната партија. Но, тоа не е придружено, далеку од тоа, со зацврстување на врските помеѓу Лабуристичката партија и синдикатите.

Британскиот печат брзо се осврна на „летото на незадоволството“, во врска со „зимата на незадоволството“ од 1978-1979 година, кога неколку штрајкови ја поразија политиката на ригорозно штедење на лабуристичката влада на Џејмс Калаган. Сепак, мобилизациите од летото 2022 година многу повеќе потсетуваат на „славното лето“ од 1972 година:[1] противењето на ограничувањето на зголемувањето на платите од страна на конзервативната влада на Едвард Хит ги вклучи секторите на рударството, железницата и пристаништата, преку производството, до градежната индустрија. Сепак, од 1960-тите, британската економија се соочува со почетоците на деиндустријализацијата, која требаше да се шири под влијание на монетарните кризи и рецесии. Конфликтот во приватниот сектор опадна во средината на 1970-тите. „Зимата на незадоволство“ од 1978-1979 година беше еден вид примопредавање, кога штрајковите на работниците во Форд и камионџиите беа проследени со оние на вработените во јавните служби. Конзервативците на власт од 1979 до 1997 година ги уништија историските работнички бастиони: борбените синдикати за рударство и графичката индустрија беа неутрализирани по тешките конфликти во средината на 1980-тите; енергетските и комуникациските компании беа приватизирани во втората половина на деценијата. Локалните заедници, образованието и здравството стануваат фокус на социјалните конфликти.

Неодамнешниот бран штрајкови се чини уште позабележителен бидејќи антисиндикалното законодавство – воведено во време на Маргарет Тачер и Џон Мејџор, одржувано од лабуристите, а потоа дополнително засилено од конзервативците од 2010 година – ја попречува употребата на синдикална акција: го исклучува блокирањето на работни места, штрајкови на солидарност или барања од општ обем (како што е одбраната на пензиските права). Ако не се почитуваат овие драконски антисиндикални закони, вработените се изложени на отпуштања, а синдикатите дури и на кривично гонење. Ниту поединечно право, ниту регулирана колективна практика, прекинот на работата станува постапка што е одговорност на организациите на работниците да ја организираат и надгледуваат. Конкретно, потребна е консултација на членовите, гласање на повеќе од половина од регистрираните членови, добивање на 50 отсто од гласовите за прекин на работата (па дури и 40 отсто од електоратот во клучните сектори на економијата). Од пролетта, масовното учество и огромното мнозинство обезбедија, ако не победа на штрајковите, барем нивна трајност. Оваа институционална рамка, сепак, го ограничува дејствувањето по секторите каде што синдикалните организации се доволно етаблирани за да настојуваат да постигнат рамнотежа на моќта. Стапката на синдикално организирање на британската работна сила, која изнесуваше 23,1% во 2021 година, ја маскира големата разлика: додека нешто повеќе од половина од вработените во јавните служби се синдикално организирани, помалку од 13% од оние во приватниот сектор се вака организирани.[2] Според тоа, еволуцијата на платите зависи од мобилизацијата на неколкуте синдикални упоришта во приватниот сектор, во транспортот, пристаништата, производството и поштата.

Во овој поглед, Мик Линч, генерален секретар на Националниот синдикат на железнички, поморски и транспортни работници (РМТ), инаку репрезентативниот синдикат на железничарите, се чини дека не е неоснован во тврдењето дека се бори за целата британска работничка класа. Најавувајќи го своето враќање („Работничката класа се врати“), овој синдикат повикува на имагинација која веројатно ќе ги собере британските народни слоеви брутализирани од една деценија ригорозно штедење (на која една неодамнешна студија припишува дури 330.000 смртни случаи).[3] Но, тоа е и обид да се стави крај на синдикалната стагнација што започна во 1980-тите и на отстранувањето на социјалното прашање од јавната дебата. Последниот бран протести датира од годините на економски пад по финансиската криза во 2007-2008 година.[4] За време на последната лабуристичка влада на Гордон Браун во 2008 година, штрајковите за платите во јавниот сектор и нелегалните штрајкови во секторот на рафинериите против аутсорсинг и конкуренцијата од континенталните компании кои вработуваат деташирани работници, веќе ги поттикнуваат конзервативните медиуми да зборуваат за „лето на незадоволство“. Од есента 2010 до пролетта 2012, политиката на штедење на коалициската влада во која доминираат конзервативците, доведе до масовни штрајкови и демонстрации во јавните служби и студентски мобилизации против зголемувањето на школарината.

Исцрпувањето на овие протести, симболизирано со евакуацијата на главното упориште на демонстрантите „Окупирај го Лондон“ во февруари 2012 година, се совпаѓа со подемот на националното прашање во Шкотска. Откако Шкотската национална партија (СНП), главната шкотска партија за независност, доби апсолутно мнозинство во Единбург во мај 2011 година, шкотскиот премиер Алекс Салмонд изјави дека има народен мандат и, во октомври 2012 година, неговата влада и владата на Обединетото Кралство, се согласија да се одржи референдум за независност на Шкотска до крајот на 2014 година. Набргу потоа, во јануари 2013 година, Дејвид Камерон вети дека ќе одржи референдум за тоа дали Обединетото Кралство ќе остане или не во Европската унија (ЕУ) во случај на победа на конзервативците на изборите планирани за 2015 година. Така започнува долга „уставна“ секвенца: од една страна, појавата на шкотското прашање и националистичките извори на противење кон ЕУ ја поларизираат дебатата околу идентитетските прашања и ја делат британската левица, како и синдикалното движење; од друга страна, овие поделби се комбинираат со одливот на социјалната конфликтност по 2012 година – во 2015 година е евидентиран најмал број денови на штрајкови што некогаш биле забележани – за да се остави теренот отворен за националистички преформулации на социјалното прашање, кои се поддржани од дел на работничката класа.

СНП е лево од 1980-тите и затоа е извор на разочарување за лабуристите: на изборите за шкотскиот парламент во 2011 година, постигна силен напредок во работничките предградија на Глазгов и Единбург. Ова гласање не мора да значи поддршка за каузата за независност, исто како што гласањето на лабуристите не мора да открива противење на независноста: националното прашање тогаш не е ниту единствената, ниту првата одредница на гласањето. Референдумот од 18 септември 2014 година, одбележан со многу висок одѕив од 84,6% и гласање за независност од 44,7%, од друга страна, е одраз на нова поларизација на шкотската политичка арена околу националното прашање, што оттогаш се потврдува и со одржаните избори. Референдумот од 2016 година за продолжување на членството на Велика Британија во ЕУ, исто така, произведува нова поларизација, структурирана барем до почетокот на 2020 година, меѓу поддржувачите и противниците на Брегзит. Прашањето за ЕУ претставува проблем и за Лабуристичката партија, која е поддржувач на економската заедница од 1980-тите и се смета за заштитник пред нападот на Тачер, но чие лево крило останува отпорно на европскиот либерализам. Лево од синдикалното движење, РМТ ја поддржува Синдикалната и социјалистичката коалиција (ТУСК) во корист на напуштање на ЕУ, откако го иницира сојузот „Не за ЕУ – Да за демократијата“ со организации како што е Комунистичката партија за да се заземе левичарска критика кон европските избори во 2009 година.[5]

И покрај тоа што остануваат дебатите за последиците од повлекувањето од ЕУ, а нов референдум за независност на Шкотска може да се одржи веќе во 2023 година, оваа институционална секвенца беше затворена со изборите во декември 2019 година, претворена во нов референдум за Брегзит од страна на Борис Џонсон. Конзервативците тогаш сонуваа за себе како нова „Народна партија“, ветувајќи дека ќе го отстранат падот на Северна Англија. Тогаш здравствената криза наметна и други прашања, за состојбата на јавните здравствени услуги или неуспесите на пазарот. Тоа е пред сè постепениот пораст на социјалниот конфликт од зимата 2021-2022 година, а кој ја заврши транзицијата кон нова секвенца.

Сепак, ова се случува во контекст на неусогласеност меѓу синдикалното движење и лабуристите. Од своето создавање во 1900 година, како парламентарна рака на работничкото движење, Лабуристичката партија зазеде централен простор во рамките на левицата, зајакната од многу силниот организациски и финансиски однос со главните синдикати. Овој однос беше обележан со растечки тензии кога лабуристичките влади ги разочараа очекувањата на синдикатите и со помирувања кога партијата, повторно во опозиција, повторно се етаблира со организации кои бараа политички пристап за нивните барања. На тој начин, ги ставија своите финансиски и организациски ресурси во служба на лабуристите за време на изборите во 2015, 2017 и 2019 година. Џереми Корбин, кој беше цел на жестоки напади дури и во рамките на неговото движење, дури и пред неговиот избор за лидер на лабуристите во 2015 година, дури и имаше корист од јавната и непоколеблива поддршка од Леонард Мекласки, генерален секретар на Јунајт, водечкиот синдикат во британскиот приватен сектор.

Оваа блискост е сериозно разнишана откако Кеир Стармер беше избран за лидер на партијата и со дистанцирање од периодот на Корбин. Колку што лидерите на синдикатот го прифатија сопственото дистанцирање и неолибералниот пресврт на партијата во 1980-тите и 1990-тите години предводена од Нил Кинок, Џон Смит и Тони Блер, рефокусирањето на Стармер ја оспори логиката на новите левичарски синдикални лидери решени да ја потврдат синдикалната автономија од партијата. Таков е случајот со РМТ, кој беше исклучен од лабуристичката партија во 2004 година, откако некои негови делови одлучија да поддржат други, многу порадикални левичарски политички партии. Но, слично е и со организациите кои сè уште се поврзани со партијата: во 2015 година, Дејв Вард беше избран за генерален секретар на ЦВУ (Синдикатот на поштенските работници), со ветување за еманципација; во Јунајт, извесна Шерон Греам го наследи спомнатиот Мекласки во 2021 година на линија на пренасочување на ресурсите кон акција на работното место, а не во рамките на партијата. Ставот на раководството на лабуристите ја зајакна оваа динамика. Иако тој првично отиде дотаму што им забрани на членовите на неговата влада во сенка да ги посетуваат железничките линии каде има дежурни штрајкувачи, главниот фокус на новиот партиски лидер Стармер е да ги претстави лабуристите како најдобар сојузник на менаџментот на компанијата.

Анкетите даваат надеж за гласовите на умереното гласачко тело; нападите врз британската фунта и британскиот јавен долг ја зајакнуваат оваа опортунистичка партиска стратегија. За финансиските пазари, ако на крајот стопираните обиди на владата на Елизабет Трус за „нефундирано намалување на даноците за најбогатите беа последната сламка, сепак [енергетскиот] ценовен лимит беше тоа што ја преполни чашата до крај.“ Сепак, според истражувачот Кеир Милбурн, оваа мерка, која се проценува на 150 милијарди фунти (172 милијарди евра), беше објавена на почетокот од септември, особено под притисок на можниот бојкот на сметките за енергија.[6] Кампањата „Не плаќај“ мобилизираше стотици илјади домаќинства, додека коалицијата „Доста е“ ги обединува синдикатите, здруженијата и пратениците од лабуристичката левица околу платформата со барања против порастот на трошоците за живот. Свесни за сопствените слабости, како и за ограничувањата наметнати од институционалната рамка, синдикатите на тој начин бараат нови сојузници. Овие сојузи се неопходни во време кога новиот британски министер за финансии, Џереми Хант, на 17 октомври 2022 година најави враќање на ригорозно фискално штедење, кое би можело да биде придружено и со нови мерки против британските синдикати.

Преведено од: Дарко Путилов


Фусноти:

[1] Ralph Darlington et Dave Lyddon, Glorious Summer: Class struggle in Britain 1972, London, Bookmarks, 2001.

[2] Department for Business, Energy & Industrial Strategy, « Trade Union Membership, UK 1995-2021 Statistical Bulletin », 22.05.2022.

[3] David Walsh, Ruth Dundas, Gerry McCartney, Marcia Gibson et Rosie Seaman, « Bearing the burden of austerity: how do changing mortality rates in the UK compare between men and women ? », Journal of Epidemiology and Community Health, London, X/2022. Sanjay Basu et David Stuckler, « Quand l’austérité tue », Le Monde diplomatique, X/2014.

[4] Tony Wood, « Le mouvement social britannique sort de sa léthargie », Le Monde diplomatique, VI/2011.

[5] Owen Jones, « Colère sociale, vote à droite », Le Monde diplomatique, X/2014.

[6] Keir Milburn, « Don’t pay took down Kwasi Kwarteng », Novara Media, 18.10.2022.

Поврзани текстови

Кошничка

Cart is empty

Вкупно
ден0.00
0
LeMonde Diplomatique - македон

FREE
VIEW