Таа пуши пред стаклената зграда на пратениците на Бундестагот, облечена во фармерки, патики и капа на главата. Потоа не води низ напуштени ходници. Во неговата канцеларија, сè уште привремена, натрупани се шолји и торби со ликот на г. Олаф Шолц, кандидат на Социјалдемократската партија (СПД) на германските парламентарни избори на 26 септември. Г-ѓа Ана Касауцки штотуку е избрана за пратеник. Таа има 27 години. „Јас сум од левото крило на партијата“, објаснува младата жена.
СПД беше прва со 25,7 % од гласовите на изборите, иако со месеци се движеше околу 15 % во анкетите. СПД има 206 пратеници во Бундестагот (од вкупно 736 места). За половина од нив ова им е нивниот прв мандат. Околу 50 од нив, како и г-ѓа Касауцки, доаѓаат од младинскиот дел на партијата, Jusos, кои одвнатре ја тресат старата социјалдемократија во Германија која е во опаѓање.
Во изминатите 15 години, нејзините резултати опаднаа : од високите 34 % во 2005 година, СПД изгуби 11 поени четири години подоцна на крајот на првата голема коалиција заедно со г-ѓа Ангела Меркел, и сега има само 20,5 % од гласањето во 2017 година. Две години подоцна се најде далеку зад Зелените со само 15,8 % на европските избори. Во исто време, бројот на членови драстично опадна, од повеќе од 900 000 во 1990 година на 730 000 во 2000 година, а денес на 410 000[1]. Jusos имаат околу 70 000 членови. На регионално ниво, сликата варира од една држава до друга : СПД сè уште е во водство на пример во Рајнска област-Пфалц со повеќе од 35 % на последните регионални избори или во Мекленбург-Западна Померанија (повеќе од 39 %), но во Саксонија и Баварија падна под ознаката од 10 %.
„Во 2009, 2013 и 2017 година, СПД ги загуби парламентарните избори прво затоа што нејзиниот класичен електорат, работниците, се воздржаа или гласаа за други партии, главно за Христијанско-демократската унија (ЦДУ, десничарски), а потоа и за Алтернатива за Германија (АFD, екстремно десничарски)“, анализира г. Клаус Бартел, пратеник на СПД од 1994 до 2017 година, претставник на крилото блиско до синдикалното движење. Во 1998 година, 48 % од работниците и 44 % од невработените гласаа за СПД ; во 2017 година, пропорциите беа само 23 % и 22 %[2]. Во меѓувреме, СПД предводеше две влади, од 1998 до 2005 година. Токму во овој период социјалдемократскиот канцелар г. Герхард Шредер, во коалиција со Зелените, ги спроведе таканаречените реформи „Агенда 2010“ : намалување на правата на невработеноста, дерегулација на пазарот на труд и воведување огромен систем на контрола и санкции за примателите на социјална помош[3]. Бројот на несигурни работници експлодира и терминот „Харц IV“ – името дадено на минималниот приход во тоа време – стана воденички камен околу вратот на СПД. „За време на кампањата во 2009 година, луѓето не навредуваа кога поставувавме плакати“, се сеќава г. Себастијан Лангер (33 години), лекар кој е активист од својата 17-та година во малиот град Парчим на североистокот на земјата. Неговата посветеност на младите социјалдемократи првично се засноваше на желбата да се бори против екстремната десница. „Но, јас бев против Агендата 2010, против санкциите против невработените, против генерализираниот сомнеж што падна врз нив. „Јусите“ отсекогаш биле против тоа“.
Во 2017 година, младите на СПД го дадоа својот глас против новата влада на социјалдемократите и конзервативците. „Главниот збор беше да се поднесе предлог против големата коалиција во сите локални ограноци“, се сеќава г. Јоханес Барш (27 години), адвокат, ангажиран во истиот регион, во Грајфсвалд. Заедно со нејзиниот оддел, тие потоа ја номинираа г-ѓа Касауцки во нивната изборна единица. „Ако околу 50 Jusos сега седат во Бундестагот, тоа е затоа што на многу места низ земјата, младите луѓе презедоа дел од моќта да ги пренесат своите идеи“, инсистира тој. Следната година, СПД започна процес на програмско „обновување“. „Секаде беа организирани работилници каде што можевме отворено да разговараме околу иста маса, 14-годишен активист со 70-годишник“, се сеќава г-ѓа Касауцки. На почетокот на 2019 година, партијата го усвои својот нов „Концепт за социјална дрѓава“, во кој официјално го отфрли Харц IV, повика на подолги бенефиции за невработеност и ја зголеми минималната плата на 12 евра на час – предлози кои беа вклучени во програмата за изборите во септември минатата година. Тогаш СПД избра ново, двоглаво претседателство, сместено на неговото лево крило. Измената изгледаше целосна. А сепак, неколку месеци подоцна, токму г. Шолц стана кандидат за канцелар. Министерот за финансии на г-ѓа Меркел од 2018 до 2021 година, беше и генерален секретар на СПД во времето на г. Шредер. Тој ги бранеше реформите од Агендата 2010. Уште еден парадокс : со повеќе левичарска програма отколку на претходните избори, СПД и нејзиниот кандидат оваа година привлекоа речиси два милиони гласови од гласачите на Христијанско-демократската унија. Повеќе од 800 000 поранешни гласачи на левичарската партија Die Linke и 700 000 гласачи на Зелените исто така преминаа на социјалдемократите на ова гласање[4]. Искуството на г. Шолц во владата и неговиот центристички профил несомнено привлекоа некои од гласачите на г-ѓа Меркел кои повеќе бараат стабилност отколку што се навистина конзервативни. Во исто време, новиот општествен поттик на СПД можеше да ги помири поранешните разочарани гласачи од ерата на Шредер. Конечно, иако испраќа многу млади парламентарци во Бундестагот, партијата се потпира на прилично постар електорат : од 2017 година, таа доби 9 поени кај постарите од 60 години и изгуби 3,4 поени кај возрасната група од 18 до 24 години. Накратко, победата на социјалдемократите е помалку прашање на острина отколку на комбинација на околности.
„Олаф Шолц успеа да ја обедини СПД зад него и зад нашата владина програма“, рече г-ѓа Је-Оне Ри (34 години), која беше избрана во септември во западната изборна единица Ахен. „Политиката на Агендата 2010 нè осакатуваше долго време. Но, треба да се потсетиме и на еден друг аспект од мандатот на Шредер, реформата на законот за државјанство“, додава таа. Црвено-зелената влада го замени принципот на правото на крв со оној на правото на почвата во раните 2000-ти, и им овозможи на луѓето родени во Германија од странски родители да добијат државјанство. Без оваа реформа, г-ѓа Је-Оне Ри, чии родители од Јужна Кореја емигрирале во 1986 година, би имала потешкотии да влезе во парламентот. „Кога новите членови на групата се претставија на почетокот на октомври, имавме неколкумина кои рекоа: „Бев натурализиран во 2000 година и нешто слично“. Ние сме поразновидна генерација на избрани функционери, многумина имаат миграциско потекло, зборуваме повеќе за инклузија, лезбејки, геј, бисексуалци, транс (ЛГБТ) прашања, клима, што за нас е и правосудно прашање“.
Од друга страна, оваа нова генерација малку се сеќава на поранешниот социјалдемократски канцелар. „Се сеќавам на малку сатирични емисии кои го исмејуваа Герхард Шредер“, вели еден млад избран функционер. „Се сеќавам на неговите појавувања во медиумите, на комичарите кои го имитираа неговиот глас“, вели г. Том Лит, член на Jusos во Росток. Кога ќе ја погледнете политиката [на поранешната канцеларка], сосема е легитимно да се запрашате дали СПД е навистина левичарска партија“, признава младиот човек. Но, одлуките што партијата ги донесе во последниве години – да се стави крај на Харц IV, да се зголеми минималната плата – ќе го подобрат секојдневниот живот на мнозинството луѓе во земјата. И за мене, ова е суштината на една левичарска партија : секој да има можност да има подобар живот, а не малкумина да имаат повеќе. Државата мора да создаде услови за ова и да ги поддржи оние кои не можат сами да го направат тоа“.
Син на источногермански учител и градежен работник, г. Лут студирал политички науки на универзитет и сега работи како асистент на член на СПД во регионалниот парламент. Диплома по општествени науки или право, професионално искуство со избрани функционери, партиски тела или администрација…многу од младите социјалдемократи кои неодамна се приклучија во Бундестагот имаат сличен профил. Но, не сите млади пратеници на СПД тврдат дека се социјалисти, како што тврдеше поранешниот и многу познат претседател на Јусос, г. Кевин Кинерт, кој исто така беше избран на 26 септември. „Само затоа што доаѓате од Jusos не значи дека припаѓате на левото крило“, вели 32 годишната г-ѓа Лина Сејцл, која беше избрана во југозападната област Констанца. Вкоренета сум во општинската политика, каде пристапот е пред се прагматичен“, објаснува младата наставничка-истражувач. Меѓу новите парламентарци на СДП има и медицински сестри, наставници во основните и средните училишта, електричар, почетник претприемач, воспитувач на мали деца, офицер и поручник во воздухопловството, државен службеник во полиција, цариник, пожарникар…
Г-ѓа Катрин Мишел (58 години) работеше како директор за продажба во хемиска компанија до нејзиниот избор во Бундестагот. Таа се приклучи на СПД во 2012 година по синдикалната кариера. „Во одреден момент видов дека посветеноста [во оваа област] веќе не е доволна. За мене, СПД беше единствената партија што можеше да ја подобри состојбата на работниците и на социјалната политика“. Во нејзиниот регион Саксонија, каде што штотуку беше назначена за копретседател на огранокот, г-ѓа Мишел има намера да работи рака под рака со синдикатите. „Сакаме да постигнеме подобри работни услови и плати, особено за добавувачите. Ова е важно за цела Германија, а особено во нашиот регион, каде просечната работна недела е сè уште подолга отколку на Запад, а платите за истата работа се сè уште пониски“. Во последните години СПД се обиде да ги обнови односите со своите традиционални партнери, синдикатите. „Во компаниите, со работниците, ги браневме општествените позиции закотвени во нашата програма и за кои Шолц водеше кампања“, се изјаснува г. Клаус Бартел, од самиот почеток критичар на политиките на г. Шредер. Не мислам дека опасноста од нова политика од типот Агенда 2010 денес доаѓа од првиот човек на СПД. Проблемот е што, за да имаме мнозинство, мораме да коалицираме со Слободната демократска партија (ФДП)“. Ова ја потврдува нејзината приврзаност кон најстрогиот либерализам и буџетско штедење. И со 11,5% од гласовите добиени на 26 септември е во силна позиција. Навистина, потсмевната оценка добиена од левичарската партија Die Linke (4,9%) ја исклучува можноста за мнозинска унија на левицата и Зелените (Grünen).
Социјалдемократите, Зелените и ФДП преговараат од октомври за заедно да формираат влада. „ФДП има ставови кои се преклопуваат со нашите за социјалните прашања, но за централното прашање за прераспределбата на богатството, за даноците, за социјалната политика, имаме спротивни барања“, објаснува г. Бартел. СПД и ФДП, како и Зелените, можат да се договорат за легализација на канабисот, спуштајќи го изборното мнозинство на возраста за гласање на 16 години и дигитални слободи. Но, ФДП отфрла какво било зголемување на даноците за највисоките приходи, мерка што е во срцето на социјалдемократската програма. „Тешко ми е да замислам како ќе можеме да ја спроведеме нашата програма во коалиција со ФДП“, признава г. Јоханес Барш во Грајфсвалд. Ќе има разочарувања на Jusos, тоа е сигурно. Се надевам дека довербата што му ја дадовме на Шолц ќе биде оправдана. Нашата надеж е дека овој мандат ќе се разликува од мандатот на Шредер, благодарение на обновувањето на нашата група во Бундестагот.“ За неговиот другар Марвин Милер, сè уште студент, најважното нешто денес е „да не се затвораат просторите за внатрешна дебата што се отворени во последните години. Не можеме да ги повториме истите грешки како во минатото со тоа што ќе се изгубиме во формални и стратешки компромиси. Во спротивно, ќе видиме повторно пола партија како одлетува. И тогаш“, иронизира 21-годишникот, „СПД може да стане обичен клуб на пензионери“.
Преведено од: Павлина Димовска
Фусноти:
[1] Oskar Niedermayer, « Parteimitglieder in Deutschland: Version 2020 », Arbeitshefte aus dem Otto-Stammer-Zentrum, n° 31, Берлин, 2020 година.
[2] Извор : Deutscher Bundestag, « Wahlen zum Deutschen Bundestag, Kapitel 1.11 Stimmabgabe nach Beruf und Konfession – Zweitstimme », 2021 година.
[3] Прочитајте Olivier Cyran, « L’enfer du miracle allemand », Le Monde diplomatique, септември 2017 година.
[4] Florian Diekmann et Marcel Pauly, « An wen die Union besonders viele Stimmen verlor », Der Spiegel, Hambourg, 27 септември 2021 година.