Како специјален известувач за тортура, имам мандат од Советот за човекови права на ОН да го надгледувам почитувањето на забраната за тортура и малтретирање ширум светот, да ги испитувам наводите за прекршување на оваа забрана и да пренесувам прашања и препораки до засегнатите држави со цел да се разјаснат поединечни случаи. Во истрагата за случајот на Џулијан Асанж, најдов убедливи докази за политички прогон и судско самоволие, како и намерно мачење и малтретирање. Сепак, одговорните држави одбија да соработуваат со мене во преземањето на истражните чекори што ги бара меѓународното право.
Аферата Асанж е приказна за човек прогонуван и злоупотребуван затоа што ги открил гадните тајни на моќниците, вклучувајќи воени злосторства, тортура и корупција. Тоа е приказна за намерно судско самоволие во западните демократии кои сакаат да се претстават како примерни во однос на човековите права. Тоа е исто така приказна за намерно договарање на разузнавачките служби зад грбот на националните парламенти и јавноста. Конечно, тоа е приказна за манипулирано и манипулативно известување во мејнстрим медиумите за намерно изолирање, демонизирање и уништување на одредена индивидуа.
Во демократија во која владее правото, сите се еднакви пред законот. Во суштина, тоа значи дека споредливите случаи треба да се третираат на ист начин. Како и Џулијан Асанж денес, поранешниот чилеански диктатор Аугусто Пиноче исто така беше задржан во британски екстрадициски притвор од 16 октомври 1998 година до 2 март 2000 година. Шпанија, Швајцарија, Франција и Белгија сакаа да го гонат за тортура и злосторства против човештвото. Како Асанж денес, Пиноче тогаш се опиша себеси како „единствениот политички затвореник во Велика Британија“.
Меѓутоа, за разлика од Асанж, Пиноче не беше обвинет за добивање и објавување докази за тортура, убиства и корупција, туку дека всушност извршил, нарачал и дал согласност за такви злосторства. Згора на тоа, спротивно од Асанж, тој не се гледаше како закана за интересите на британската влада, туку како пријател и сојузник за време на Студената војна и – најважно – Фолкландската војна[1].
Кога британскиот суд се осмели да го примени законот и да му го укине дипломатскиот имунитет на Пиноче, одлуката веднаш беше поништена. Наведената причин беше можната пристрасност на еден од судиите. Очигледно, тој своевремено доброволно се пријавил на настан за собирање средства за локалната организација за човекови права, Amnesty International, која беше ко-тужител во случајот. Но, назад на случајот Асанж. Овде, на судијката Ема Арбутнот, чиј сопруг постојано беше осудуван од WikiLeaks, не само што ѝ беше дозволено да одлучува за налогот за апсење на Асанж во 2018 година, туку и покрај добро документираното барање за изземање, таа исто така претседаваше со неговата екстрадициона постапка, додека Ванеса Барајсер не ја презеде во летото 2019 година. Ниту една од нејзните одлуки не беше поништена.
Пиноче, обвинет дека е директно одговорен за десетици илјади сериозни прекршувања на човековите права, не беше навредуван, понижуван или исмејуван од британските судии на јавните сослушувања, ниту пак беше ставен во самица во затвор со максимална безбедност. Кога беше приведен, премиерот Ентони Блер не изрази задоволство во Парламентот што „во Обединетото Кралство никој не е над законот“, а немаше ниту отворено писмо од седумдесет парламентарци кои жестоко бараа од владата да го екстрадира поранешниот диктатор во земјите баратели. Наместо тоа, Пиноче ја помина својата екстрадиција во луксузен домашен притвор во вила во близина на Лондон, каде што му беа дозволени неограничени посетители, од приватен чилеански свештеник на Божиќ до поранешната премиерка Маргарет Тачер. Од друга страна, Џулијан Асанж, незгодниот раскажувач на вистината, обвинет за новинарство, а не за тортура и убиство, не е во домашен притвор. Тој е замолчен во самица.
Како и во случајот со Асанж, здравствената состојба на Пиноче беше одлучувачко прашање. Иако самиот генерал категорично ја отфрли идејата за ослободување од хуманитарни причини, се вмеша лично министерот за внатрешни работи Џек Строу. Тој нареди лекарски преглед на Пиноче, заклучувајќи дека поранешниот воен пуч и диктатор боледува од амнезија и нарушувања на концентрацијата. Кога неколку влади кои бараа негова екстрадиција побараа второ независно мислење, британската влада одби. Самиот г. Строу одлучи дека Пиноче не е способен да му се суди и нареди негово итно ослободување и репатријација. За разлика од САД во судскиот процес за екстрадиција на Асанж, државите кои бараат екстрадиција на Пиноче не добија можност да се жалат. Во случајот на Асанж, неколку независни медицински извештаи, како и моите официјални наоди како специјален известувач на ОН за тортура, беа игнорирани и, дури и кога тој едвај можеше да го каже своето име пред судот, судењето продолжи без да се земе во предвид влошената здравствена состојба и неговата неспособност да му се суди.
Како и во случајот со Пиноче, екстрадицијата на Асанж – барем на почетокот – беше одбиена на медицински причини. Но, додека Пиноче беше веднаш ослободен и вратен во татковината, а на државите кои бараа негова екстрадиција не им беше оневозможен правен регрес, Асанж веднаш беше ставен во самица, кауцијата беше одбиена, а САД беа поканети да се жалат до Високиот суд, со што се обезбеди овековечување на тешкото искушение на Асанж и неговиот молк за остатокот од, како што би можело да биде повеќегодишен процес на екстрадиција.
Споредбата на овие два случаи ги покажува „двојните стандарди“ што ги применуваат британските власти и како во Обединетото Кралство не се сите еднакви пред законот. Во случајот со Пиноче, целта беше да се понуди неказнивост на поранешниот диктатор и лојален сојузник за наводните злосторства против човештвото. Во случајот на Асанж, целта е да се замолчи еден срамен дисидент чија организација, WikiLeaks, го оспорува токму овој вид неказнивост. И двата пристапа се мотивирани исклучиво од политиката на моќ и се некомпатибилни со правдата и владеењето на правото.
Се чини дека воспоставениот печат во САД, Обединетото Кралство и Австралија сè уште не ја сфатил егзистенцијалната опасност што судењето на Џулијан Асанж ја претставува за слободата на печатот, правичниот процес, демократијата и владеењето на правото. Болната вистина е дека сè што би било потребно за утре да заврши прогонството на Асанж е тоа да го одлучат главните медиумски организации во англосферата.
Случајот со Иван Голунов, руски истражувачки новинар кој е специјализиран за разоткривање на службена корупција, може да послужи како пример. Кога Голунов ненадејно беше уапсен за наводни прекршоци за дрога во летото 2019 година, рускиот мејнстрим печат веднаш сфати за што се работи. „Ние сме Иван Голунов“, објавија идентичните насловни страници на трите водечки руски дневни весници, Vedomosti, RBC и Kommersant. Сите три весници отворено ја доведуваа во прашање законитоста на апсењето на Голунов, се сомневаа дека тој е прогонуван поради неговите новинарски активности и побараа темелна истрага. Фатени на дело и во центарот на вниманието на сопствените медиуми, руските власти отстапија неколку дена подоцна. Претседателот Владимир Путин инсистираше да нареди ослободување на Голунов и разрешување на двајца високи функционери од Министерството за внатрешни работи. Ова докажа дека апсењето на Голунов не е резултат на недолично однесување на неколку неспособни полицајци, туку е оркестрирано на највисоко ниво.
Несомнено е дека споредливата акција за солидарност на „The Guardian“, „BBC“, „The New York Times“ и „The Washington Post“ веднаш ќе стави крај на прогонот на Џулијан Асанж. Зашто, ако има нешто од што се плашат владите, тоа е медиумската контрола и медиумското внимание. Она што се случува во британските, американските и австралиските мејнстрим медиуми едноставно е премногу слабо и предоцна. Како и секогаш, нивното известување продолжува да се осцилира меѓу безумните и куците, кротко известувајќи за секојдневните настани што се случуваат во судовите, без воопшто да разберат дека она на што сведочат се нуспојавите на монументалната општествена регресија од достигнувањата на демократијата и владеење на правото до темните времиња на апсолутизмот и аркана империи – систем на владеење заснован на тајност и авторитарност. За да се убеди, не се доволни неколку половични, полухрабри едиторијали и колумни во „The Guardian“ и „The New York Times“ кои ја осудуваат екстрадицијата на Асанж. Додека овие два весници срамно изјавија дека пресудата на Асанж за шпионажа ќе ја загрози слободата на печатот, ниту еден мејнстрим медиум не протестира против флагрантното кршење на правичниот процес, човечкото достоинство и владеењето на правото што го одбележаа целото судење. Ниту еден од нив не бара од инволвираните влади да одговараат за нивните злосторства и корупција ; никој од нив нема храброст да им поставува непријатни прашања на политичките лидери. Тие се сенка на она што некогаш беше „четврта сопственост“.
Преведено од: Павлина Димовска
Фусноти:
[1] Забелешка на уредникот. Фолкландската војна, во 1982 година, се спротивстави на Обединетото Кралство на Аргентина.