Le Monde Diplomatique – Македонско издание

Како Франција ги вовлекува соседите во својата војна во Сахел

Операцијата „Бархан“ и нејзините европски помошници

Оваа сцена може да изгледа банално во секојдневниот живот на операцијата „Бархан“ и нејзините пет илјади војници потопени во војната во регионот на Сахел во Африка. Со еден детал: војниците што патролираат во ова село не се Французи, туку Естонци. Од март 2018 година, педесетина пешадиски војници од престижниот баталјон Естонски извидници се распоредени под француска команда…

Од нашиот специјален дописник Ромен Миелкарек
Новинар, доктор по информатички и комуникациски науки, автор на Marchands d'armes. Enquête sur un business français, Tallandier, Париз, 2017 г.


Фото: Pixabay/Pexels

Во село на дваесетина километри од Гао, во северниот дел на Мали, три оклопни возила се поставени помеѓу глинени куќи. Војниците се истоваруваат среде магарињата и се обврзуваат да ја следат околината, со оружје во рака. Потребно е да се чека дваесетина минути за да се соберат жителите од околината пред офицерот на француската операција „Бархан“ задолжен да ги слуша нивните поплаки. Офицерот се сместува ноншалантно на стол, со раширени нозе. Селаните се чини дека не се премногу формализирани.

„Дали ја знаете цената за килограм риба?“ се обидува да рече нешто  офицерот, само за да го скрши мразот среде пустина. Неразбирање на наставникот, бомбардиран портпарол поради неговото владеење на францускиот јазик:  „Ние тоа го немаме овде. Ја имаме камилата, козата, кравата“. Невознемирен, поручникот возврати: „Колку  кошта едно кило камила?“ Одговор:  5.000 ЦФА франци (7,6 евра). Му изгледа скапо. „Тоа е вистинската цена, бидејќи во камилата има и лекови“, гарантира жителот на Мали.

Овој дијалог на глувите е само вовед во напорна дискусија за потребите на локалното население. Селаните се едногласни во нивното барање за копање бунар во селото. Поручникот вети дека ќе напише извештај за тоа, но сугерираше дека во замена ќе треба да му се достават информации за непријателот. Неговиот соговорник не гледа како да му помогне: впрочем, зло тука се локалните разбојници и крадците на добиток. Нема џихадисти. „Ова не   престанува“, се жали еден жител настрана. „Французите, Естонците, Холанѓаните, Германците…, доаѓаат тука секоја недела. Прашуваат што ни треба. Но, тие никогаш не прават ништо“.

Оваа сцена може да изгледа банално во секојдневниот живот на операцијата „Бархан“ и нејзините пет илјади војници потопени во војната во регионот на Сахел во Африка. Со еден детал: војниците што патролираат во ова село не се Французи, туку Естонци. Од март 2018 година, педесетина пешадиски војници од престижниот баталјон Естонски извидници се распоредени под француска команда. Тие ја штитат огромната база Гао и интервенираат во периметар од околу дваесет километри. Неколкумина од нив беа и повредени во јули 2019 година за време на самоубиствен напад. Сепак, Талин, кој се претставува како непоколеблив сојузник на Париз, вети дека ќе го удвои својот контингент од еден одред во Сахел: во декември, Парламентот даде согласност да достигне 175 војници.

Но, што прават Естонците во далечните региони на Мали, дури во Африка? За малата балтичка држава, воената закана е навистина на исток, каде што Русија редовно ги покажува своите мускули. Командантот Арго Сибул, шеф на одредот во Гао, признава дека дури сега го открива теренот. „Ние веќе испративме еден дел заедно со Французите во Централноафриканската Република уште во 2014 година. Но, таквото ниво на соработка е ново“. Тој ова го смета за размена на добри постапки што се протегаат многу подалеку од Мали: „Нашето присуството не е директно поврзано со одбраната на нашата земја. Некои единици носат безбедност овде, додека други ја бранат нашата земја во рамките на Засиленото напредно присуство“.

Засилено напредно присуство (ЕФП) е механизам воспоставен во Источна Европа од страна на Организацијата на Северноатлантскиот договор (НАТО) на Самитот во Њупорт во 2014 година. Ако Естонците генерално избегнуваат да го кажат тоа премногу отворено, ова е пример за дипломатија на трансакции, или по системот „јас тебе – ти мене“: во замена за стационирање на одред од триста Французи и нивните тенкови „Леклерк“ како дел од ЕФП, Талин учествува во операцијата „Бархан“ дури во Африка. Официјално, се претпочита да се зборува за „солидарност“. Вооружените групи од Северна Африка „не се директна закана за Естонија“, признава естонскиот потсекретар за одбрана извесната Кади Силде, во порака преку е-пошта. „Но, ние, сепак, ја разбираме заканата што тие ја претставуваат директно за нашите европски сојузници и нивните сограѓани. (…) Во истиот дух на солидарност, кога Русија ги напаѓа нашите демократски вредности, се однесува агресивно и го нарушува нашиот воздушен простор, Франција и другите сојузници стојат со Естонија за да не заштитат од оваа закана“.

За естонскиот генерал Рихо Терас, европратеник (Европска народна партија, ЕПП), кој командуваше со првите сили распоредени од неговата земја во Африка во 2018 година, исто така, ова претставува прашање за негова валоризација во очите на неговите најмоќни западни партнери. „Ние ја покажуваме нашата посветеност кон [НАТО] Алијансата“, објаснува тој. „Тоа го направивме со Американците во Ирак и со Британците во Авганистан.“ За Естонија, учеството во француска операција или операција на НАТО, е исто.

Педесетте војници присутни во Гао не ја менуваат фундаментално рамнотежата на силите на теренот. Но, нивното присуство сепак дозволи на француската команда да прераспредели некои свои војници за борбени мисии. Од своја страна, Британците ставија на располагање три воени хеликоптери „Чинук“ од 2018 година и Данците два хеликоптера „Мерлин“ во 2019 година. Француската армија нема таква тешка воздушна машинерија, што овозможува да се пренесе товар или војници во поголем број што е можно поблиску до борбите.

Колку и да се вредни овие придонеси, сепак е малку за Париз, кој е решен да ги убеди Европејците да испратат  уште повеќе воени засилувања. „Тоа што им го порачувам на амбасадорите“, ни вели генерал-мајорот Марк Конрујт, командант на операцијата „Бархан“, во Нџамена,  „е дека по број, за  секоја од нивните земји и Европа, два хеликоптери можеби не изгледаат многу. Но, за мене, тоа е многу, многу важна помош. Ако сакате да ни помогнете, помогнете ни во овој сегмент“.

Така, секогаш кога имаат можност, Французите суптилно ги обработуваат своите сојузници. Дури и најмалото воено засилување е добредојдено и ценето. Генералот Конрујт е полн со пофалби за оние Естонци, Британци и Данци кои се веќе присутни на теренот во Африка. „Навистина се восхитувам на начинот на кој се ангажираат контингентите на овие три земји со нас“, изјавува францускиот генерал. „Навистина се многу спремни. Тие секогаш сакаат да направат повеќе. Ако би можеле, би ги надминале условите за ангажман поставени од нивните влади за да им помогнат на француските браќа во оружје, да одиграат целосна и безрезервна улога во операциите“.

Кога ќе навлеземе во детали, секоја земја си ги наметнува своите ограничувања, кои, од друга страна, го намалуваат просторот за маневрирање на француската команда. На пример, Лондон одбива да дозволи неговите тешки воени хеликоптери да учествуваат директно во борбите. Пилотите мора апсолутно да избегнуваат да ги доведат своите луѓе и опрема во опасност. Кога постои ризик да дојде до размена на оган, затоа тука се Данците да интервенираат. Дозволено им е да се приближат на фронтот… но само преку ден. Падот на еден од нивните авиони во Авганистан во 2014 година покажа дека екипажите немаат доволно контрола во ноќните маневри. Французите затоа мора да жонглираат со овие ограничувања. Ноќе, Британците ги тераат да летаат. Во близина на борбените зони, Данците ги тераат да летаат. Ако е темно и е можен судир, човек треба да се погрижи за самиот себе.

Постепеното воспоставување на нов одред за специјални сили, наречен Оперативна група Такуба, претставува мала промена на играта: овој пат, европските војници интегрирани во француските редови ќе одат со нив на првата борбена линија. Предложена од Франција на самитот во Пау во јануари 2020 година, оваа иницијатива има за цел да ги зајакне и координира меѓународните воени операции во регионот на Сахел. Високите француски офицери на „Бархан“ се овластени да ги организираат операциите. Концептот, кој првично предизвика одреден скептицизам, заврши убедувајќи ги, покрај Естонија, сега и Шведска, Чешка и, во последно време, Грција. Се вели дека офицерите на француските специјални сили успеале да ги убедат своите европски колеги дека Сахел ќе им обезбеди особено богат терен за воени маневри. Потоа овие ги убедија своите влади. Останува да се прецизираат деталите за трупите, но се споменуваат петстотини војници и неколку воени хеликоптери.

Од Нџамена до Гао, од Нијамеј до Менака, специјалците, и покрај нивните напори да останат дискретни, се повеќе се видливи во базите. Еве овде, возила што тие се единствените што ги користат. А таму, значки и мали предмети во боите на шведската армија, од кои неколку офицери дојдоа да ја испитаат работата на хелиодромот наменет за сместување на шведските воени хеликоптери „Блек Хок“.Вистински напредок е што сега тие се согласуваат да извршуваат многу поекспонирани борбени функции“, открива, со барање да остане анонимен, еден од воените советници на француската министерката за одбрана Флоренс Парли. „Ова е квалитативен и квантитативен скок постигнат на самитот во Пау. Идејата дека безбедноста во Сахел е работа на сите Европејци, доби основа“.

Всушност, регионот долго време беше грижа за некои главни градови во Европа. „Таму сме од уште 2013 година“, изјавува шведскиот министер за одбрана Питер Хултквист. „Во Мисијата за обука на Европската унија во Мали [ЕУТМ] и во МИНУСМА [Повеќедимензионална интегрирана мисија на Обединетите нации], во Тимбукту, каде што имаме разузнавачка единица. Германија, Холандија, Шпанија, Полска, Чешка, Велика Британија и Италија, исто така, обезбедија воени инструктори, специјалисти за разузнавање и логистички капацитети за овие две меѓународни воени операции.

Иницирана во 2013 година, на барање на владата на Мали, и потврдена од Советот за безбедност на Обединетите нации, мисијата ЕУТМ е дел од Заедничката политика за безбедност и одбрана (ЦСДП) на ЕУ. Рапортира директно до министрите за одбрана на сите земјите-членки на ЕУ и до високиот претставник за надворешна политика и безбедност на ЕУ, Шпанецот Жозеп Борел. Земјите-членки на ЕУ ако сакаат, можат да испратат воени специјалисти, чија улога е да ги советуваат и обучуваат вооружените сили на Мали. По тесна расправа за правилата за ангажман во март 2016 година, министрите за одбрана се согласија европските инструктори да ги придружуваат локалните војници во нивната касарна во Гао и Тимбукту… но не директно во  операциите на фронтот. Мировниците на МИНУСМА пратени во рамките на ОН, од своја страна, се фокусираат на заштита на локалното цивилно население и поддршка на мировните процеси.

Напори чија важност Французите ја препознаваат, и во кои тие самите учествуваат. Париз е исто така најголемиот финансиски придонесувач за ЕУТМ. Но, операцијата „Бархан“ се разликува од овие меѓународни мисии со бркање и соочување со непријателот дури и во најоддалечените области. Стратегија која не е без граници.

Европската заложба делумно се објаснува со изборот на поранешниот американски претседател Доналд Трамп да ги повлече своите војници од Ирак и Авганистан, по што следи и самиот НАТО, кој прави напори да се позиционира во контекст на двоумењата на неговиот наследник, Џозеф Бајден. Навистина, оваа политика би ослободила војници за нови ангажмани. Во декември 2020 година, Белгија објави дека контингент од 250 војници ќе ја зајакне операцијата „Бархан“ во текот на 2021 година; што точно одговара на бројот на нејзините војници од кои се очекува да го напуштат Авганистан. Ако Парламентот се уште треба да даде согласност, шефот на Одделот за операции и обука при Генералштабот, адмиралот Вим Роберехт, го потврдува пристапот: „Нашите  средства се ограничени. Ако ги намалиме нашите војници во Авганистан, тоа ќе ни овозможи да предложиме нови иницијативи до владата“.

Дури и за земјите кои претпочитаат да инвестираат во развој отколку да ги ловат терористите, одењето на линијата на оган е од суштинско значење за одржување на високо ниво на технички вештини и учење меѓусојузничка и мултинационална соработка. Исто така, ова овозможува да се челичат и трупите. Во тој контекст, Данска испрати тешки транспортни хеликоптери, прво во Авганистан во 2014 година, а потоа и во Сахел. Тие ја напуштија Африка на крајот на 2020 година, со цел можно распоредување во Ирак. Овие кратки едногодишни мандати овозможуваат да се акумулира воено искуство на теренот без да се биде инволвиран во потрагата по политички и стратешки решенија.

Обично, француската војска не сака да ги разгледува мултинационалните операции кои се премногу рестриктивни. Во 2013 година, француските трупи и не ја криеја својата гордост што ја спроведоа операцијата „Сервал“ речиси сами. Но, конфликтот трае без вистинска перспектива за победа или излез[1]. „Тоа беше сепак една војна на Франсоа Оланд“, нотира Ели Тененбаум, научен соработник во Францускиот институт за меѓународни односи. „Со Емануел Макрон, нетрпението се прошири во Кабинетот на претседателот на Републиката. Во 2017 и 2018 година, исто така, се појавува идејата за користење на Сахел како витрина на она што може да претставува една Европа на одбраната“.

Па, така, во јуни 2018 година, Париз ја започнува и Европската иницијатива за интервенција (ЕИИ). Нема потреба за стриктно придржување кон процедурите, кои се сметаат за премногу тешки, на ЦСДП за формирање заедничка воена операција: договорот на доброволните држави е сосема доволен во овој контекст. ЕИИ сега ги вклучува: Белгија, Данска, Естонија, Франција, Финска, Германија, Италија, Холандија, Португалија, Шпанија, па дури и една Велика Британија, чиј Брегзит не ги менува обврските во одбраната.

Интернационализацијата на интервенцијата во Сахел и овозможува на Франција да ги ослабне критиките за империјализам. Дури и ако ниту еден состанок, вклучително и на локално ниво, не се одржува без претставник на „Бархан“…

Преведено од: Дарко Путилов


Фусноти:

[1] Прочитајте: Philippe Leymarie, « L’armée française doit-elle quitter le Sahel ? » Le Monde diplomatique, февруари 2021 година.

Поврзани текстови

Кошничка

Cart is empty

Вкупно
ден0.00
0
LeMonde Diplomatique - македон

FREE
VIEW