Le Monde Diplomatique – Македонско издание

Нетрасираниот популарен американски конзервативизам

Долго време е евидентно дека многу гласачи се и културолошки конзервативни и економски прогресивни и дека на плутократската Републиканска партија, ако не е толку горчлива, ќе и биде полесно да освои мнозинство гласови. Затоа, не треба да изненадува што Трамп не сврте налево…

Од Даниел Лубан
Научен соработник по политикологија на Универзитетот во Оксфорд.


Фото: Suzy Brooks / Unsplash

Како и пред дванаесет години, кога стана потпретседател на Барак Обама, Џозеф Бајден пристигнува во Белата куќа среде економска криза. Но, опозицијата со која мора да се соочи се смени. Неговиот претходник, Доналд Трамп, го разби стариот „молитвеник“ на Републиканската партија, оној што секогаш се залагаше за помалку држава, што им даваше гордост на компаниите и големите портфолија, за да го замени со нов облик на популарен конзервативизам, загрижен за одбрана на слабите и што се залага да се стави јавната моќ во служба на општото добро.

Доволно со шегите. Всушност, ситуацијата тешко да се променила. Се разбира дека тонот се промени во однос на прашањето за слободната трговија, а и времето повеќе не е за пофалби за глобализацијата. Но, за останатото, Републиканската партија најверојатно ќе ги помине следните четири години алармирајќи за американскиот долг и дефицит, и повикувајќи за политиките на штедење, додека води војна на пропусти во Конгресот со цел да го заглави Бајден во една долга рецесија. На сите овие теми, владеењето на Трамп нема да го преобрази  правото на опозиција.

Очигледно, ќе продолжиме да ги слушаме најголемите хитови на трампистичкиот репертоар: инвазија на мигранти, ароганција на крајбрежните елити, „жолта опасност“ од Кина, предавство на интелигенцијата, па дури и за тајните педофилни секти. Оквалификувањето на овие теми како „популистички“ може да биде и погрешно, бидејќи ова би имплицирало дека тие главно им се допаѓаат на пониските слоеви. Но, ако се сведе „популизмот“ на овој вид реакционерни заблуди, тогаш фразата „десен популизам“ не значи ништо.

Сепак, во последниве години, овие термини добија попрецизно значење, да означат форма на популарен конзервативизам  непријателски расположен кон неолиберализмот, тренд кој подолго време беше многу во малцинство во редовите на Републиканската партија, комбинирајќи го економскиот интервенционизам и социјалниот конзервативизам со надеж за освојување на електорат со скромно потекло.

Во периодот пред 2016 г., главните застапници на оваа линија беа наречени „конзервативни реформисти“ (или т.н. реформикони), како Рос Даутат, уредник во Њујорк тајмс, и Рамеш Понуру, хроничар во Нешенел ривју. Овие републиканци ја охрабруваа нивната „голема стара партија“ да се откаже од кредото на Реган, за повеќе да покаже дека ги слуша пониските слоеви во САД. Нивните напори не беа многу успешни. Иако веќе беа осомничени, во времето на појавата на т.н. движењето Ти парти (Tea Party movement, т.е. движење „Чајанка“ ), за занемарување на заканата од „исламскиот марксист“ Барак Обама, нивното спротивставување на кандидатот, а потоа и на американскиот претседател Трамп, ја запечати нивната судбина. Покажувајќи вистинска приврзаност кон нивната програма, овие реформикони останаа на работ на популизмот во стилот на МАГА („Make America Great Again“ – „Направи ја Америка повторно голема“, слоганот на Трамп).

Бидејќи милијардерот од Њујорк и неговиот тим беа главно фалбаџии. Веднаш по изборите во 2016 г., неговиот тогашен советник Стив Банон јавно апелираше за еден план на инвестиции во инфраструктурата од 1 трилион долари, заедно со зголемувањето на даноците за богатите во САД. „Ако го одржиме зборот, порача тој, ќе добиеме 60% од белите гласови и 40% од црните и хиспаноамериканските гласови и ќе останеме непречено на власт следните педесет години.1 Банон уште од самиот почеток изгледа разбрал дека сето тоа е трик – обвинет за измами од донатори кои истуриле пари за да го финансираат ѕидот на Трамп на границата со Мексико и кои сега се чувствуваат измамени, тој исто така се подготвува да се појави на суд. Но, многу други продолжија да ја слават претстојната победа на десниот популизам со очигледна искреност.

„Полесно е за десницата да се наведнува налево во прашањата на економијата, отколку за левицата да се наведнува надесно во прашањата на културата“, објави на Твитер британскиот политиколог Метју Гудвин, откако британската Конзервативната партија на Борис Џонсон победи на парламентарните избори во декември 2019 г. Во САД, ваквото тврдење би значело претпоставена наивност. Долго време е евидентно дека многу гласачи се и културолошки конзервативни и економски прогресивни и дека на плутократската Републиканска партија, ако не е толку горчлива, ќе и биде полесно да освои мнозинство гласови. А сепак, иако неодамнешната историја на американскиот конзервативизам содржи низа псевдо-популистички движења („револуцијата на Гингрич“2, движењето Ти парти, потоа „МАГА“), така ветената економска пресвртница никогаш не пристигнала и Републиканската партија секогаш завршувала со обновување на своите политики за намалување на даноците и дерегулацијата, на големо задоволство на своите богати донатори.

Затоа, не треба да изненадува што Трамп не сврте налево. Навистина, работниците имаа корист од растот во првите три години од неговиот мандат, кое кланот на претседателот го поврза со неговата бизнис снаодливост – исто како што  приврзаниците на Вилијам Клинтон го сметаа економскиот бум во 1990-тите, за знак на генијалност на нивниот миленик. Но, далеку од финансирање на инфраструктурата, тој го искористи пресвртот за великодушно намалување на даноците на компаниите. И, наместо да воведе закон за родителско отсуство, тој се обиде – залудно – да лиши десетици милиони луѓе од здравствено осигурување. На сите нивоа, федералната бирократија беше управувана од дезертери од приватниот сектор, а кои, пак, главно се занимаваа со демонтирање на законот за работни односи и заштита на животната средина. Од своја страна, Трамп назначи (доживотно) и десетици судии поврзани со Федералистичкото друштво за студии за право и јавна политика3, сите посветени на каузата на големиот американски капитал.

Доколку Берни Сандерс победеше на претседателските избори и го поминеше својот мандат демонтирајќи го социјалното осигурување и дерегулирајќи ја индустријата, ќе го навлечеше гневот на неговите партиски приврзаници. И обратно, напуштањето на големи делови од нивната програма не предизвика никакво негодување кај оние кои тврдат дека се десни популисти. Ова не ја намали поддршката од еден уредник од калибарот на Такер Карлсон, главниот уредник на каналот за вести Фокс њуз. Дури и најжестоките поддржувачи на Трамп поминаа четири години навредувајќи се секогаш кога ќе се сугерираше дека тој ги прекршил своите предизборни ветувања.

Оваа динамика ја имаше својата кулминација во последните месеци од мандатот, кога поранешниот претседател, тогаш советуван од Лери Кудлоу и Стивен Мур, двајца лобисти кои се залагаат за работодавачите, се двоумеше дали да предложи втор пакет стимулации како одговор на пандемијата Ковид-19. Силниот притисок од неговата база можеби го натера да ги принуди републиканските сенатори да го усвојат овој план, но пакетот никогаш не се реализира. Активистите на Трамп беа премногу зафатени со истурање на нивниот бес врз Ентони Фаучи, директорот на Националниот институт за алергија и заразни болести и движењето Црните животи се важни („Black Lives Matter“). Неуспехот на Трамп да го одбрани планот за помош може да се запомни како последна и фатална грешка на неговиот мандат – иако тоа не го спречи пропагандистот од Њујорк пост Сохраб Ахмари да продолжи да го фали својот ментор дека „се однесувал кон маките на долните слоеви како обид за величање на нацијата4.

Она што е највпечатливо во оваа работа, не претставува толку реткоста на искрените пребегнувања во редовите на Трамп – со неколку исклучоци, како што е оној на Џулиус Крејн, чие списание Американ aферс претставува најхетеродоксен глас на движењето. Всушност, тоа е отсуство на сериозни критики, бидејќи стануваше сè појасно дека претседателот не се грижи за неговата економска програма на кампањата. Ова претставува една пасивност која не личи на ставот на активистите кои се искрено вклучени во идеолошки битки.

Ваквата плашливост може да се објасни со самата природа на трампизмот, што не претставува некое идеолошко движење со добро дефинирани контури, отколку еден култ кон личноста, заснован на јасна разлика помеѓу пријателите и непријателите. Самопрогласените десничарски популисти сакаат да се забавуваат со републиканската т.н. „донаторска класа“, оние деловни тајкуни кои најмногу ја финансираат партијата. Но, вистинските плутократи, исто така, го придружуваа Трамп од неговиот избор до крајот на неговиот мандат, а претседателот за возврат им даде сè што ќе побараа со поддршката на „економијата на понудата“. Слично на тоа, движењето Ти парти, која му ги обезбеди најсилните поддржувачи во Конгресот (и неговите последни двајца шефови на кабинетот), има меѓу своите редови и некои од најфренетичните членови на пратеничката т.н. Група на слободата (Freedom Caucus), една ултраконзервативна парламентарна група. Не стана непријател поради економската филозофија што ја бранеше, туку поради недостаток на лојалност кон шефот.

Некои десничарски популисти се надеваат дека славната економска промена налево ќе се случи кога Трамп ќе му отстапи место на посигурен носител на барјакот, како што се Џош Холи или Марко Рубио. Но, освен фактот дека семејството Трамп е далеку од тоа да исчезне од пејзажот, оваа перспектива останува дубиозна.

Овде треба да се напомене дека Холи беше избран за сенатор од сојузната држава Мисури во 2018 г., благодарение на совршено конвенционалната изборна програма (намалување на даноци, осудување на програмата за здравствена заштита на сиромашните позната како „Обамакер“, напади против синдикатите). Оттогаш, тој си ја откри својата дарба за медиумски проекции против фино оддалечените цели како што се: Кина, Силиконската долина, Светската трговска организација… Од друга страна, се покажува дека е помалку страстен кога станува збор за материјално подобрување на животот на своите граѓани. Кога гласачите од Мисури гласаа на референдум за проширување на здравствената покриеност на програмата Медикеид на стотици илјади луѓе во август 2020 г., Холи остана изненадувачки нем, додека неговите републикански сојузници се спротивставија на мерката.

Што се однесува до Рубио, кој пристигна во Сенатот со бранот на популарноста на движењето Ти парти во 2010 година, тој неодамна започна да го продава проектот за „капитализам за општо добро“, една идеја што ја измисли со неговиот советник Мајкл Нидам, за кој се знаеше дека жестоко се залагаше за штедење за време на мандатот на Обама. Оваа нејасна програма, наводно, вкоренета во социјалниот католицизам, главно е насочена кон конфронтација со Кина. Во интервју за Њујоркер (04.06.2018 г.), Рубио се довери дека доживеал Богојавление при набљудување, за време на претседателската кампања во 2016 г., на страдањата во заедниците погодени од деиндустријализацијата. Избраниот претставник од Флорида така успеа да ја помине целата голема рецесија без да го забележи ова страдање – слепило кое потоа ги организираше неговите политички проекти. Тој би бил совршено способен да го повтори својот подвиг и за време на мандатот на Бајден.

Во таков поделен Сенат, појавата на мал блок републикански сенатори, желни да поддржат амбициозен план за економско закрепнување, би била доволна за мерење на вагата. За жал, ништо не сугерира такво сценарио. Холи и Рубио се свртени кон изборите во 2024 г. Тие не само што знаат дека тешко ќе ги  подобрат  нивните шанси во прелиминарните избори во Републиканската партија во соработката со непријателот, но исто така и дека нивните шанси да бидат реизбрани во Сенатот се зголемуваат пропорционално со економските страдања што ќе ги претрпи американскиот народ во следните четири години. Во надеж дека ќе го ослабнат Бајден, двајцата најверојатно ќе се усогласат со нивните пратенички групи во одбраната на штедењето.

Неколку републиканци кои сериозно го сфаќаат проектот на популарниот конзервативизам може да протестираат, но останатите ќе молчат или ќе се обидат да убедат дека ова е само краткорочен компромис, дека наскоро ќе дојде пресвртот. Сепак, ќе можеме да поверуваме дека десницата е способна за полева економска политика, само кога и ќе го видиме. Иако годините на мандатот на Трамп овозможија голем пробив на „десниот популизам“ во дискурсот, сепак практичните лекции не се охрабрувачки за поборниците на оваа линија. На крајот, треба да се забележи и дека поранешниот претседател освои повеќе гласови во 2020 г., дури и кога се откажа од својата програма.

Најголемата пречка за десниот популизам во САД останува иста веќе со децении: луѓето кои сметаат на десницата претпочитаат да бидат екстремно богати со поддршка од 45% од населението, отколку да бидат нешто помалку богати со поддршка од 55%. Ова е една совршено рационална стратегија во поглед на актуелната конфигурација на американските политички институции и тамошниот изборен систем. За да ја смените оваа пресметка, наместо да ги убедите во нивната грешка, подобро е да ја направите оваа стратегија неодржлива. Ваков проект ќе бара демократизација на американскиот политички живот што ќе направи потрагата по мнозинството да биде неопходност за управување, а не да биде луксуз.

 

Преведено од: Дарко Путилов


Фусноти:

  1.  Цитирано во: Louis Nelson, « Steve Bannon hail’s Trump’s “economic nationalist” agenda », Politico, 18.11.2016, www.politico.com
  2.  Иницирано од ултраконзервативниот републиканец Њутон Гингрич, ова движење им овозможи на републиканците да го вратат мнозинството во Претставничкиот дом во 1994 г., по четириесет години демократско мнозинство, благодарение на „договорот со Америка“, со кој тие се обврзаа да ја ограничат улогата на федералната влада, да воведат пониски даноци и да дадат предност на претприемачите.
  3.  Повеќе позната како Федералистичко друштво, оваа организација обединува ултраконзервативни и либертаријански правници кои заговараат буквално толкување на американскиот Устав.
  4.  Sohrab Ahmari, « The right after Trump », The Spectator, 24.08.2020, www.spectator.us

Поврзани текстови

Кошничка

Cart is empty

Вкупно
ден0.00
0
LeMonde Diplomatique - македон

FREE
VIEW