Неговото лице не е на ниту една слика, на ниту една гравура, во ниту една книга по историја. Никој не е присутен во неговите порази; малкумина се присутни во неговите победи. Од сите архиви на неговиот век, Франција чува само една негова фотографија. Неговото постоење не го интересира ниту поетот, ниту биографот, ниту академикот. Никој не ја опкружува неговата дискреција со легенда или неговата болест со величие. Неговата куќа не е музеј, неговите машини се едвај изложени, гимназијата каде што тој ги направи своите први научни демонстрации не го носи неговото име. Целиот свој живот, овој тажен борец стои сам против себе – и покрај оваа осаменост која може да има карактер и челик на генијалците во сенка, сепак неговата судбина не е ни на паднат херој. За да се види, треба да се рече тој не припаѓа на онаа раса на бесмртници без сеќавање, со забранети имиња. Ако Огистен Мушо е еден од најголемите заборавени француски научници, тоа не е бидејќи тој бил помалку истраен во своите истражувања, помалку брилијантен во своите откритија, туку затоа што креативното лудило на овој тврдоглав, студен и тежок научник, напорно работело за да го освои единственото кралство кое ниту еден човек не можел да го заземе: Сонцето.
Меѓутоа, во тоа време, на почетокот на XIX век, никој не бил заинтересиран за сонцето. Франција, вртејќи го грбот кон небото, беше зафатена со копање во утробата на земјата – за да извлече илјадници тони јаглен секој ден. Градовите беа осветлени со помош на јаглен, креветите се грееја на јаглен, мастилото беше создадено од јаглен, барутот беше направен од јаглен, нозете на свињите беа готвени со оган од јаглен, чевларите ги правеа ѓоновите со јаглен, лазаретите се чистеа со јаглен, романсиерите пишуваа за јагленот и секоја вечер, во собата во неговата палата, облечен во ноќница на која беше насликан кралскиот амблем на ирисот, кралот заспиваше мислејќи на огромен блок јаглен. Така, на почетокот на векот, иако беше скапо, макотрпно и валкано, немаше компанија, ниту професија, ниту уметност, ниту поле што не го користеше, на овој или оној начин, јагленот.
И меѓу сите овие активности, имаше една што трошеше многу, бидејќи се состоеше во производство на доволно топлина за свиткување на железо: браварството. Во тие денови, браварите сè уште ја задржале средновековната рустичност на старите ковачи – каде се кова бронза за да се направат метални огради за скалите и каде што биле изградени метални порти за селските градини, но тие добиле поголема мајсторска финеса на денот кога Луј XVI, пред да биде погубен со гилотина на Плоштадот на револуцијата, отворил работилница на горните катови на кралската палата во Версај. Триесет години, во најголема тајност, последниот крал на Франција се забавуваше со идентично репродуцирање на заклучувањето на вратите на неговиот замок, бравите и безбедносните системи, и се зборуваше дека тој самиот ја дизајнирал бравата на Железниот кабинет во кој се криеле украдените писма на монарсите, чиј клуч го чувал закачен за ѓердан околу вратот. Само многу години подоцна, пред луда толпа, кога неговата глава се тркала на скелето, еден млад Бургундијанец по име Жан Русин, кој присуствувал на шоуто на јавното погубување на кралот, пронашол сребрен клуч во калта, скриен во прамен коса и го продал на улицата Сен Дени, без да помисли дека во раце ја држи најдобро чуваната тајна на кралството.
Со овие пари, потоа тој отворил браварска работилница во Кот-д‘Ор, во Семур-ан-Осоа, во село со три илјади души и две штали. Се населил во куќа на брегот на реката Аманс, каде се оженил и потоа имал пет ќерки. Петнаесет години подоцна, последната, Мари Русин, тивка и меланхолична девојка, се заљубила во еден од чираците на нејзиниот татко, извесен Сатурнин Мушо, и го поминала остатокот од својот животен век во раѓање на шест деца во блиската уличка.
Така, се родил, на 7 април 1825 година, во сенката на улиците на Понт-Жоли и Варен, на најоддалеченото место од светлината, во задната просторија на браварската работилница, човекот кој требало да ја измисли индустриската примена на сончевата топлина. Тој ден, иако беше пролет, сепак беше студено. Ледените ветрови чукаа на стаклата на прозорците кога Мари Мушо, засолнета во близина на казанот каде што беа натрупани стари клучеви со натпис, одеднаш почувствува силна болка во долниот дел на стомакот. Во осаменоста на работилницата, таа клекна, кревајќи ги страните на фустанот и се породи зад работната маса без плач, со дискретен звук на коските, во центарот на анонимноста толку целосна, на тишината толку строга, што таа имала впечаток дека меѓу нозете некаква клучалка и се отворила. Детето слета на дното на една торба со длета и брави, полна со крв и маснотии, а кога Сатурнин Мушо, алармиран од плачот на новороденчето, упаднал во работилницата, грабнал клешта и ја пресекол папочната врвца како што би направил со железен кабел.
Следниот ден детето го добива името Огистен Мушо. (…)
[Огистен Мушо ќе биде задолжен, во 1860 година, да го замени шефот на отсекот по математика во гимназијата во Аленсон. Случајно од своите читања го открива уредот измислен од физичарот Хорас Бенедикт де Сосур кој живеел осамено во планина, а што му овозможил да зготви чорба „само со тоа што на жарот на сонцето му ја претставил застаклената површина на огледалото“.]
Едно утро станал со неочекувана смелост, зел лист хартија и, фатен од примитивна инспирација, го ископирал моделот на соларниот сад на Хорас де Сосур. Во текот на целата ноќ направил подобрувања, презел активност и ги ревидирал шемите. Следниот ден, се симнал по главната улицата полна со продавници за бои, го преминал Мостот на градежните работниците, ги поминал и предилниците кои произведувале ткаенини и чипка и директно отишол во продавницата за железарија на плоштадот Ланкрел, каде што купил три штици од ела, метален сад и огромна кутија со алат. Кога се вратил дома, Мушо седнал да размислува, со намера да го направи своето прво соларно тенџере за готвење.
Уредот беше речиси ист како на оној на Сосур. Изгледаше како кутија долга околу 30 сантиметри, како некој пчеларник отворен од едната страна, дебел околу половина палец, обложен внатре со плута, со која ги мачкаше внатрешните ѕидови со црна боја од саѓи. Вметнал три огледала, поставени на растојание од четири сантиметри. Ставил внатре во садот килограм говедско месо, неколку зеленчуци и потребната вода, и го поставил садот во огништето на заоблен рефлектор направен од фурнир.
Открил дека сончевата енергија, кога ги погодила огледалата повеќе вертикално, малку се зголемила. Попладнето го поминал движејќи го уредот според движењето на сонцето, вртејќи го на секои дваесет минути, пред отворениот прозорец, така што светлината секогаш да допира до дното, потоа секој пат враќајќи се на столот од каде што трпеливо гледал како топлината го дава својот ефект. Но, уредот само полека се загревал. Единственото нешто што можел да го зготви била некоја одвратна нејадлива чорба, која дури и гладна свиња би ја одбила, а чиј иритирачки мирис потсетувал на оној што се наоѓа во стомаците на труповите.
Колку повеќе напредуваше во пробното производство, толку покатастрофални беа неговите експерименти. Ако внесе железен диск на долната вазна за да го претвори тенџерето во соларна печка, можеше само да добие стврднат лош селски леб, со многу тврда и горчлива кора. Ако го замени капакот со дестилатор и истури две литри вино во метална вазна, ќе добиеше одбивна дестилација без мирис. Понекогаш, кога уредот почнуваше да чади, пронаоѓачот со голема надеж ја отстрануваше преградата, но само да открие поцрнет зеленчук и некакво пире од стопени житарици. Мушо фрли сè, наполни цели кофи што требаше да ги фрли во смрдливата јама под зградата, каде што сите соседи од улицата ги празнеа своите собни нокшири, потоа се врати во својата куќа, повторно го наполни уредот и седна на столот чекајќи за да се загрее.
Соочен со овие повторени неуспеси, сакал да направи уште еден експеримент. Мислел дека ако го напушти зеленчукот и постави котел полн со вода на местото на контејнерот, температурата може да испушта доволно пареа за да може клипот да работи. Ставил бакарен котел во каминот од огледалата кој го наполнил со вода во дното и го свртел уредот кон сонцето. Во првите неколку минути, гледал брзо и скришно, движејќи ги малку рефлекторите така што светлината да ги удри перпендикуларно. При загревањето, бакарот за возврат ослободил топлина, но откако ја изгубил во контакт со воздухот, почнал многу брзо да се лади.
Мушо ги спушти рацете. Глупаво беше од него да се обиде да биде толку истраен во сето ова. Сега мораше да сфати дека не е некој пронаоѓач, уште помалку научник, туку еден наивен професор по математика во гимназија, кој не можеше да го репродуцира она што успеал да го постигне еден алхемичар таму некаде во планините, без помош од локалните железарии. Очигледно оваа работа не беше за него. Тој не беше предодреден да искочи во светлината: беше повикан да остане во сенка. Реши да го остави ова.
Првиот успех на Мушо се должи на случајноста, како што често се случува во историјата на науката. За да не го остави апаратот на отворено, тој зграпчи една од големите вшмукувачки чаши што лекарите ги користеа за неговите бели дробови и го затна казанот. Потоа ја ставил инката на некои тули, кои се лоши спроводници, и паднал на столот, разочаран.
Кутриот, решил следниот ден да отиде на сточниот пазар на градскиот плоштад, каде што ќе се обиде да ги продаде своите дрвени кутии и конкавни огледала, па можеби дури и да заработи некоја пара. Потоа, се упатил кон депонијата во северното предградие Аленсон, на брегот на реката Сарт, за да го фрли она што останало од неговите остатоци од дрво, неговите парчиња плута и изгорените тенџериња, вртејќи ѝ грб на оваа епизода од неговиот живот и обидувајќи се да ги заборави своите амбиции, кои сега му изгледаа и доста смешни. Ќе закаже и состанок со Ланглеј, директорот на неговата гимназија, кој ќе го прими во црн филц и тесна јака и на кого ќе му поднесе оставка.
Потоа ќе ја напушти оваа установа и тажниот стан на полковникот Буисон, без каење, ќе ги земе куферите и восокот за мустаќите и ќе отиде до првата станица на улицата Гранд, каде што ќе се качи на кочија за Морван. И по четири дена патување со кочија, минувајќи низ шумите на Перш, низ Арсис и Бру, спиејќи на бреговите на Лоара и јадејќи го сирењето на Жиен, тој ќе пристигне исцрпен и уништен во Семур-ан-Оксоа, каде што ќе го чека неговиот болен стар татко, повлечен во длабока збунетост, обземен од староста, во браварската работилницата од неговото детство. Неколку години подоцна, тој ќе се ожени со една пеглачка од Јон, личност без минато или иднина, со која ќе купи мала куќа во областа Шарентоа. Потоа, еден дождлив ден, во самракот на својот живот, лупејќи се како болна зелка, ќе си го повреди палецот со ‘рѓосана турпија и ќе добие тетанус, ќе страда неколку месеци од парализа на мускулите и ќе умре зад истиот пулт каде што беше роден, со главата наведната над првата торба каде што еднаш се зафатил со своите пронајдоци, опкружен со длета и брави.
Ова беше иднината што Мушо си ја зацрта себеси кога, среде неговите размислувања, слушна зад него како капакот од неговиот уред испушта нетрпелив писок. Меурчиња тапкаа по ѕидовите на уредот, трескавично се креваа и ја дупнаа површината.
Го крена стакленото ѕвоно. Огромен облак од пареа му го покри лицето. За неколку минути, котелот ја достигна точката на вриење. Сонцето помина низ стаклената површина на чашата за вшмукување, но пареата остана блокирана внатре. Уредот акумулирал топлина на едно место, благодарение на медицинскиот инструмент, и спречил истата да се изгуби надвор. Практичната концентрација на сончевата енергија штотуку беше откриена.
Мушо скокна од столот. Тој донесе од никаде уред кој може да се загрее без дрво или јаглен, без нафта или гас, само да работи загреан од светлината на една ѕвезда. Со спуштање, со наметнување на стаклени ѕвона, тој би можел да вари и лонец со храна во него, да дестилира ликер во него, или да пече пиле во него. Уште подобро, кога би можел да прави пареа без оган, би можел да работи со парна машина: целиот пазар на индустриската револуција беше отворен за него.
Возбуда, помешана со страв, му го наполни срцето. Ги отвори прозорците и ролетните, ја крена тупаницата и ја испружи кон небото, како да сакаше да го предизвика сонцето на дуел. Ја зеде јакната и капата и со триумфален чекор отиде до регистарот на патенти, до Стопанската комора, со наивна дрскост, да ја извести Академијата, дека еден нов научник штотуку упаднал во науката. За да го види вака, како излегува од својот мал стан во Аленсон, со избрзаниот и детски чекор, никој не замислуваше дека овој анонимен и неодреден човек еден ден ќе се најде на насловните страници и дека ќе го нарекуваат „Модерниот Прометеј“.
Никој не претпоставуваше дека во палатата Трокадеро, дваесет години подоцна, за време на големата Универзална изложба, ќе биде претставен меѓу педесет и три илјади пронаоѓачи, шеснаесет милиони посетители, среде палата од четириесет хектари стакло, каде што ќе бидат изложени дијамантите на Круната и главата на Статуата на слободата. Никој не претпоставувал дека таму, во срцето на Шан-де-Марс, тој ќе му го открие на светот својот изум, катедрала од огледала, машина способна да ја фати топлината на сонцето, слично како браните ја заробуваат водата на водопадите.
Но, сето ова не би се случило до октомври 1878 година. За време на зимата во Аленсон, на 4 март 1861 година, Мушо немал поим за чудесната судбина што го чека кога, на триесет и пет години, го поднел барањето за својот прв патент за користење на сончевата енергија, што го нарекол хелио-пумпа.
