„Сите Французи се трауматизирани од оваа афера, како и јас: намалувањето на ресурсите за иновации во здравствените истражувања во текот на изминатите 30 години доведе до фактот дека не се произведува француска вакцина…“, призна Жан Кастекс за време на посетата на Алзас на 28 јануари.[i] „Ова повеќе не се толерира! Треба масовно да се реинвестира”, продолжи премиерот. „Ќе создадеме Агенција за здравствени иновации. Производството мора да се премести во Франција. Станува збор и за суверенитет.“
Ова е спротивно на триумфалистичките говори на компанијата или на претседателот на Републиката на почетокот на пандемијата на Ковид-19, оваа горчлива констатација ја делат и вработените во Санофи, компанија што вработува 25.000 луѓе во Франција и четири пати повеќе ширум светот. Во компанијата многумина се уморни од последователни реорганизации, од подизведување во сите области, но и од недостатокот на признание. Во компанискиот оддел за истражување и развој, на пример, многу луѓе жалат за чудни одлуки, без консултација, кои не ја земаат предвид нивната експертиза.
Надоврзувајќи се на својот имиџ како светски број еден во педијатриските и вакцините против грип, Санофи се надеваше дека ќе одигра главна улога во борбата против вирусот, првенствено со привлекување помош од државите очајни да се справат со здравствената криза. Од 18 февруари 2020 година, компанијата започнува да работи со здравствените установи на САД. На 13 мај 2020 година, Британецот Пол Хадсон, главен извршен директор на групацијата од септември 2019 година, вели дека прво ќе им служи на САД, со оглед на тоа што таа земја го поддржува неговото истражување. Во земјата на Пастер, каде француските институционални инвеститори сè уште поседуваат 15 отсто од капиталот на компанијата, ваквите изјави бараат од владата да гарантира отворен пристап до вакцината за сите, нешто „за кое не може да се преговара“. Следниот ден, Пол Хадсон се обрати до Европа, објаснувајќи дека Санофи „треба да ги подели ризиците“ за да произведе дози на можна вакцина… без да понуди компензација.
Во летото 2020 година, Санофи поврзана со британската компанија ГлаксоСмитКлајн (ГСК), потпиша договори последователно со САД, Велика Британија и Европската унија. Според условите на последниот договор, двата партнери треба да испорачаат до 300 милиони дози, во замена за европски средства за поддршка на проширувањето на капацитетите за истражување и производство на Санофи на континентот. Ова финансирање нема да биде условено од нескапа продажба или делење на патенти со земјите во развој.
Во тоа време, компанијата разгледуваше два проекти за вакцини. Договорите со американската влада и Европската унија се однесуваат само на вакцината заснована на рекомбинантни протеини (протеински фрагмент од вирусната честичка) произведени во клетките на инсектите. ГСК требаше да го обезбеди адјувантот, супстанција која го зголемува имунолошкиот одговор на вакцината на вирусот. Овој потенцијален серум првично требаше да влезе во клинички испитувања на фаза III кај луѓето во втората половина на 2020 година и, ако биде успешен, да биде достапен на почетокот на 2021 година, со цел да се произведат една милијарда дози годишно. „Се прашувавме со кои средства?“, вели колега во засегнатиот правен субјект.
Санофи развива и месинџер РНК вакцина. Но, откако инвестираше 80 милиони евра во 2019 година во БиоНТек за да работат заедно на имунотерапија против рак, преговорите за Ковид-19 пропаднаа, при што БиоНТек се здружи со Фајзер. Фармацевтскиот гигант мора да се задоволи со помало партнерство, сега со Транслејт Био. Испитувањата од фаза I, кои би помогнале да се одреди препорачаната доза, тогаш се очекуваа до крајот на 2020 година.
Од интернационализацијата на групацијата во текот на последните две децении, една од значајните еволуции на „Санофи Пастер“ – нејзиниот вакцинален правен ентитет – беше да се издвои од универзализмот на истоимениот институт („Пастер“), со откажување од потрагата по вакцини против сите инфективни болести. „Санофи Пастер“ сега е заинтересиран само за болести кои најверојатно ќе му донесат големи пари. И дури, за некои од нив, претпочита внатрешно да се отфрлат, за да се сврти кон производ кој веќе е во развој во друга лабораторија (како со вакцината на јужнокорејската СК за спречување на пневмококните инфекции, на пример). Внатрешните експерти потоа се прекласифицираат во друга област. Така, истражувач на кардиоваскуларни болести може да се најде себеси како составува извештаи за несакани последици на онколошки третмани, за да не биде отпуштен.
Во изминатите петнаесет години, Санофи беше во постојано преструктуирање. Барањата на финансиските пазари доведуваат до многу жртви. Помеѓу 2006 и 2018 година, фирмата укина дури 3.565 работни места, вклучувајќи и 2.814 посветени на истражувањето. Сепак, од 2010 година, и благодарение на системот воспоставен од страна на Валери Пекрес, тогашна министерка за истражување на Франција, групацијата има добиено 150 милиони евра како даночен кредит за истражување секоја година, според Опсерваторијата за транспарентност во политиките за лекови во Франција.
По советите на стратешките консултанти на Бостонската консултантска група (БЦГ), повторно се подготвува план за „зачувување на работните места“ кога ќе настапи пандемијата. Стотици истражувачки и развојни позиции се во центарот на вниманието. Консултантите препорачуваат одвојување на одредени производи, сајтови и бизниси за да се фокусираат на оние кои потоа ги сметаат за профитабилни. Според оваа логика, Санофи веќе избра за време на претходните преструктурирање да се ослободи од својот огранок посветен на антиинфективни лекови (антибиотици, антивирусни лекови, антипаразити). Презентациите направени на вработените внатрешно за да се оправда заштедата и аутсорсинг, често се однесуваат на бројки и споредби направени од страна на БЦГ.
Последователните планови за отпуштање на технолошки вишок, редовно ги тераат искусните вработени да заминат на „доброволна“ основа, без да ги заменат и без да ги пренесат своите вештини. Имаше токму ваков случај кога една лабораторија за истражување и развој беше затворена во 2003 година и кога погонот за производство во Роменвил беше затворен во 2013 година. Илјада работни места се скратени во 2020 и 2021 година, а други 364 кратења се планирани до крајот на 2022 година. Вработените и нивните синдикати го осудуваат недостатокот на ресурси на располагање, како и политиката на подизведување спроведена во сите правци, често без да си дадат време или средства да ја контролираат.
Додека на крајот на 2020 година, Фајзер и Модерна започнуваат комерцијално производство на нивните соодветни серуми, на 11 декември 2020 година, Санофи и ГСК објавуваат разочарувачки резултати од нивните клинички тестирања. Лабораторијата на крајот од испитувањето во фаза II, открива дека нејзината вакцина не предизвикува доволен имунолошки одговор, особено кај постарите лица. „За да заштедиме време, купивме реагенс од еден друг истражувачки центар, наместо да го развиваме сами. Но, ова не овозможи правилно да се процени количината на антигени присутни во инјекциите“, признава тогаш Оливие Богијо, директор на групацијата во Франција.[ii]
„Грешка на почетник“, проценува вирусологот Мари-Пол Киени. Синдикатот на вработените е огорчен: „Вакцината не беше доволно концентрирана. Беше недоволно дозирана. Може да се случи да добиете погрешна технологија или таргет. Но, тука, користевме технологија која ја совладавме. Недостатокот на доза е понижувачки“, објаснува Жан-Луј Пејрен, координатор на синдикатот ЦГТ. „Грешката на почетник претставуваше немање контрола на дозирањето на реагенсот. Ја прескокнавме контролната фаза“, прецизира Матије Бутие, претставник на синдикатот ЦФЕ-ЦГЦ.[iii] Вработените тогаш се чувствуваат одбиени со презир и ставени во ситуација која е надвор од нивна контрола. „Повеќе не се осмелувам да кажам дека работам во Санофи, додека претходно бев горд на тоа“, признава еден колега. На барањата за објаснувања од синдикатите на вработените, дирекцијата не дава никакви одговори за подизведување и брзање за контрола на процесите. Потоа, само едноставно повторува дека грешки може да се случат во било која истражувачка работа, па дури и овде.
Во летото 2021 година, привремените резултати од испитувањата на месинџер РНК вакцината дизајнирана со фирмата Транслејт Био – набавена дури за € 2,7 милијарди во август 2021 година од страна на Санофи – се чини дека се позитивни за фази I и II (на ограничен број тестирани пациенти). Според Санофи, тие покажуваат сероконверзија, односно производство на антитела, кај 91% до 100% кај тестираните лица, две недели по втората инјекција. Покрај тоа, не се забележани несакани ефекти и се чини дека безбедносниот профил е споредлив со другите слични вакцини, како што се оние од Фајзер-БиоНТек и Модерна. Следниот чекор е обично фаза III испитување, а за да се покаже ефикасноста кај поголем број пациенти, последниот чекор пред дозволата за формална употреба.
Сепак, на 28 септември 2021 година, Санофи изјави дека не сака да продолжи: „Потребата не е да се создадат нови РНК вакцини против Ковид-19, туку да се опреми Франција и Европа со арсенал на месинџер РНК вакцини за идна пандемија, за нови патологии“, објаснува Томас Триумф, потпретседател на огранокот на Санофи, пред да ја разјасни големата поента: „Сепак, нема потреба од друга месинџер РНК вакцина“.[iv] Притоа, тој својот став го објасни со тесниот периметар на богатите земји – оние кои веќе вакцинирале поголем дел од своето население – и ги исклучи од својата дефиниција за „јавно здравје“ другите земји во светот. Внатрешно, постојат прашања за основните причини за една ваква одлука. Дали е тоа само затоа што пазарните удели на „солвентните“ (т.е. богатите) земји се веќе освоени?
Во меѓувреме, одложувањето расте и за главната вакцина, со рекомбинантни протеини. Овој пат се јавуваат и технички потешкотии во производството на опрема неопходна за клинички тестирања, која исто така се подизведува со други партнери, додека самата компанија Санофи има структури посветени на спроведување на овие тестирања внатрешно. Оттогаш, вакцината повеќе не се смета за примарна вакцинација и е пренасочена кон т.н. бустер (засилена) доза, која бара помалку формални клинички тестирања.
Внатрешно, се креваат гласови: вработените, под притисок на преструктуирање и апсурдноста на одредени директиви, го покажуваат своето неодобрување и ја критикуваат стратегијата на групацијата за време на внатрешна анкета за задоволство и потреби на вработените. Овој пристап е доста ризичен, бидејќи за време на свое обраќање кон вработените во средината на јануари, спомнатиот Хадсон упатува остри закани кон сите тие кои упатиле критики и кои тој ги претставува како одмаздници: „Имав впечаток дека една третина од вработените во компанијата навистина стојат зад она што се обидуваме да го направиме и да ја видиме реалноста на нештата. А околу една третина навистина не сака да напредува. (…) Сега, навистина, не можеме да ги задржиме сите овие луѓе. Со текот на времето, некои самите ќе заминат или, пак, ние ќе им помогнеме да дојдат самите до ваков заклучок.“
Најавувајќи во средината на февруари еден „масовен план за реинвестирање на Санофи во самата Франција бидејќи мора да почнеме одново“, дали премиерот на Франција ја поставува вистинската дијагноза? Логиката на надворешно финансирање и задоволување само на акционерите, длабоко му наштети на колективот, познат надалеку по своите извонредни вештини. Време е компанијата Санофи да почне да одговара пред своите вработени и даночните обврзници во земјите каде што компанијата добива јавна помош, почнувајќи веќе во самата Франција.
Преведено од: Дарко Путилов
Фусноти:
[i] France Bleu, 28.01.2022.
[ii] « Sanofi, un fiasco français », L’Express, Paris, 04.02.2021.
[iii] Lyon capitale, 26.02.2021.
[iv] La Dèpêche, Toulouse, 11.02.2022.