Le Monde Diplomatique – Македонско издание

Од проектот за еманципација до консумеризам

Годишни одмори за сите – утопија која се повеќе се оддалечува

Ограничувањата на движењето поради пандемијата и седењето внатре во затворен простор, ја изострија потребата за свеж воздух, која се задоволува со огромни комерцијални понуди за привилегирана клиентела. Но, значителен дел од населението останува исклучен. Механизмите создадени за да се поттикне најголемиот број луѓе да одат на годишен одмор се ослабени, исто како и социјалните и културните активности на работничките совети, кои пак беа ограничени од пазарот

Од Женевјев Кластрес
Новинарка.


Фото: Sai Kiran Anagani / Unsplash

До ослободувањето (т.е. до 1945 година), „социјалните дејности“ на компаниите останаа во дискреција на работодавачите, во патерналистички дух. Создавањето работнички совети (РС), помеѓу 1945 и 1946 година, овозможи да се доверат на тело, избрано од работниците, социјалните, спортските или културните дејности што се финансираат со дел од платите, во компании со повеќе од педесет вработени. Море, планина, село: милиони Французи можеа да одат на одмор благодарение на овие структури, првично фаворизирани преку национализацијата на големите компании.

Покрај нивната улога како контратежа во управувањето и водењето на компанијата, законот им доверува на овие совети „активности насочени кон подобрување на условите за благосостојба, спортски или активности за слободно време и сè што се однесува на културата.1 За сите да уживаат во годишните одмори, воведувањето на платен одмор не беше доволно. Сè уште беше потребно да се организира патување и сместување за летувалците по скромни цени. „Осум милиони Французи заминаа на одмор во 1951 година, наспроти дваесет милиони во 1967 година и скоро триесет милиони во 1979 година“, забележува историчарот Силвијан Патје2.

Идеолошки блиско до Генералната конфедерација на трудот (ЦГТ), која контролираше многу работнички совети, и до Француската комунистичка партија, Асоцијацијата за туризам и работа имаше скоро три милиони членови во раните 1980-ти. За време на подемот на францускиот синдикализам во 60-тите години на минатиот век, неколку организации од други синдикати (Инвак, Секорел, ПромТур) ја консолидираа понудата на социјален и синдикален туризам. За да се поправи недостатокот на евтини објекти за престој, многумина потоа формираат центри за сместување: колонии, кампови, села за годишен одмор, итн. За време на „славните триесетти“, многу општини, особено општинските собранија на „црвениот појас“ во Париз, се здобија со прекрасни резиденции и големи куќи за одмор за да бидат сместени сиромашните и работничките класи.

Враќањето на левицата на власт во 1981 година означи амбивалентна точка на пресврт. Од една страна, вработените добиваат нови права на изразување со законите на Ауру и минимално ниво за финансирање на работничките совети (0,2% од масата за плати). Помошта за заминување на одмор беше проширена и со создавање на ваучери за годишни одмори од страна на министерот за „слободно време“, Андре Анри, во 1982 година. Овие средства за плаќање што ги распределуваат работничките совети и средствата за семеен додаток се првенствено наменети за лица со најниски примања. Но, овој систем, кој помага денес на 4,6 милиони вработени и самовработени работници, исто така посветува персонализација на помошта во корист на трговскиот сектор. Во исто време, финансиите за одржување и реновирање на градежното наследство на работничките совети се намалуваат, додека нормите што ја регулираат безбедноста или хигиената на установите отворени за јавноста продолжуваат да се заоструваат, што бара големи инвестиции.

Комерцијалниот развој на секторот води до оспорување на самиот термин ‚социјален туризам‘, со конотации кои се сметаат за премногу корпоративни, во корист на асоцијативниот туризам“, опсервира Патје. Историчарот исто така го подвлекува квалитетот на услугите што ги нуди спомнатото Здружение за туризам и работа. Членовите ги ставаат своите таленти во служба на забавата. Тие можат да пристапат до елементи на култура општо резервирани за елита (авторско кино, театар, изложби, итн.), додека навечер се занимаваат со социјални или историски теми како што се францускиот отпор во Втората светска војна или аферата Драјфус. Активностите во слободното време тогаш се разгледуваа од левите партии и движења како политичко прашање; станува збор истите да не се препуштат на силите на капиталистичкиот пазар.

Распуштена во 1985 година, Асоцијацијата за туризам и работа беше заменета следната година од два сродни субјекти: Асоцијацијата за координација на здруженија за селски туризам (Анкав), кое обединува центри за одмори и Туристра (Содистур), оператор кој управува со овие села за туризам. На тој начин ЦГТ успева делумно да спаси еден систем кој е сè уште многу активен денес со 200.000 ноќевања (Франција и во странство) во успешните години. Инвак и Сесорел, за возврат, еволуираат кон пазарната логика. Француската демократска конфедерација на трудот (ЦФДТ) се оддалечува од самоуправниот пристап на Асоцијацијата за слободно време и туризам (ЛВТ), додека нејзиниот поранешен генерален секретар, Едмон Мер, претседател на Асоцијацијата на села за семеен одмор (ВВФ) од 1989 до 1999 година, ја презема одговорноста за губење на нивната база на активисти, нивно повеќекратно преструктуирање и продажба на неколку центри на приватниот сектор.

Во есента 2017 година, со декретите на францускиот претседател Макрон, се укинуваат ваквите работнички совети, спојувајќи ги со други тела за претставување на вработените, сега во т.н. социјален и економски комитет (ЦСЕ), проширен и на компаниите со повеќе од десет вработени, но со намален буџет. Социјалните и културните активности на вработените веќе се предмет на договор со самата компанија. Од приближно 30.000 вакви социјални и економски комитети, има само околу 5.000 комитети за социјална работа или социјални активности за вработените. Новите компании, оние со помалку од педесет вработени и оние кои не финансирале ништо пред први јануари, не се задолжени да предвидат средства за ова.

Денес, избраните претставници на вработените во комитетите се наоѓаат помеѓу сè потешкото одржување на нивните средства и потребата да ги задоволат вработените кои не се секогаш подготвени да одат на групно патување или да се сретнат со колегите на одмор. Покрај тоа, и народните маси еволуираа: „Пред 30 години, во деновите на Асоцијацијата за туризам и работа, многу комитети направија луѓето од пониските работнички слоеви да ги напуштат. Тука збориме дури за 80% од таквите работници. Денес, 80% од членовите се менаџери и административни референти“, изјавува Пјер Туше, претседател на Туристра.

Социјалните и економски комитети контролирани од ЦГТ претпочитаат да ги чуваат имотите и средствата, додека оние во кои доминира Националната унија на автономни синдикати (УНСА) или ЦФДТ генерално го фаворизираат ваучерот за годишен одмор, со специфичности и нијанси карактеристични за секој од нив. Според последната достапна студија, во 2014 година, 14% од Французите добиле ваучери за годишен одмор; 10% добиле помош од нивниот работодавец или од синдикалната организација; 5% од фондот за семеен додаток; 1% од општината; и 1% од друга организација3. Директорот на Анкав, Арно Анбер, прецизира: „За нас, ваучерот за годишниот одмор е корисен за социјалните и економски комитети кои немаат социјална активност и средства. Но, кога знаеме дека на нашите четириесет и четири туристички села им требаат 100 милиони евра за работа, не можеме да ги изневериме.“

„Вистина е дека ваучерот за годишен одмор оди во насока на индивидуализација на општествената акција; еволуцијата на општеството нè турка кон ова“, признава   Ален Шмит, генерален директор на Националната агенција за ваучери за годишен одмор (АНЦВ), јавна установа што зависи од Министерството за економија на Франција. „Социјалните и економски комитети се обновуваат и ги следат трендовите на француското општество. Некои имаат средства за управување, но вработените понекогаш претпочитаат да имаат поголем избор, поголема разновидност. Мултиплицирањето на формулите (ваучери за годишен одмор, ваучери за слободно време, ваучери и платежни картички за подароци преку интернет, итн.), доведува до употреба што сè повеќе се разликува од првичните цели на демократизација на синдикалните одмори и еманципацијата на работничката класа преку слободно време на работниците. Користени во повеќе од 124.000 продажни места, вклучително и неколку големи ланци за брза храна, ваучерите за годишен одмор се далеку од нивната првобитна намена. Принципот на слободна конкуренција забранува построго таргетирање. АНЦВ изјавува дека вишоците во управувањето со средствата (26 милиони во 2019 година) овозможуваат да се финансира заминувањето на одмор на отворен простор на 280.000 корисници на социјалната акција и 85.000 корисници на програмата „Пензионери на годишен одмор“.

„Синдикатите треба да ја запомнат нивната голема општествена улога во потсетувањето на избраните функционери и менаџери, да промовираат одговорна потрошувачка кај вработените: „јадете добро“, „патувате добро“, проценува Жан-Мишел Блан, предавач на Институтот за истражување и напредни студии за туризам, при Универзитетот на Сорбона. Таков е случајот со старите и важни социјални и економски комитети, како оној во познатата компанија Мишелин, кој им го сврте грбот на лесните решенија што ги нудат ваучерите за годишен одмор. Во последните десет години, тој уште еднаш ги претпочита средствата и традиционалната политика на „куќата“. Новиот тим се одлучи да го реновира центарот на островот Јеу, во Ванде, интегрирајќи го повеќе во локалниот живот со отворање на базен за жителите на островот и зголемена употреба на локални производи. Покрај тоа, социјалниот и економски комитет се потруди да понуди и краток престој близу регионалниот природен парк Ливрадоа-Форе. „Беше важно да се покаже дека промената на сценографијата и природата не се достапни само од другата страна на светот, ниту се резервирани за елита“, објаснува  Максанс Кордоние, докторанд и истражувач во социјалниот и економски комитет во компанијата Мишелин. „Со висока субвенција, од околу 70% за просечната семејна квота, на работниците им се дава можност да ги наполнат своите батерии во близина на своите домови.“

„Во зима, работиме со Селата на ВВФ, Ваканциите на ВТФ и ги субвенционираме пакетите. Без ваквите социјални и економски комитети и социјални работи, планините и скијањето би биле скоро недостапни за пошироката работничка класа“, подвлекува Жан-Жак Анри, потпретседател на Здружението на социјални, културни, спортски и рекреативни активности на вработените во Министерството за земјоделство на Франција. Главен играч, централниот фонд за социјални активности (ЦЦАС), кој ги претставува социјалните активности на работниците во клучните компании на енергетскиот сектор во Франција – Електростопанството на Франција (ЕДФ), Анжи, Анди, Електроенергетска мрежа на Франција (РТЕ) – ги игнорира лукративните повици на комерцијалните туризам. Овој фонд секогаш се труди да понуди многу достапен „природен“ одмор и престој на своите 650.000 корисници,  потпирајќи се на повеќе од триста села за годишен одмор и кампови, од кои околу педесет се управуваат директно. Фондот, исто така, има етаблирано партнерства со туроператори за социјален туризам за патувања, или со заедниците.

Сепак, останува тешко да се избегне доминантниот модел, вклучително и во фантазијата на најслабо платените работници, објаснува Луиз Фенелон, директорка на ВВЛ, што организира патувања и престој за млади и семејства во регионот на Париз: „Се решивме, да ги сочуваме центрите на село, за да ја запазиме оваа врска помеѓу децата и природата, но за нашите тинејџери и млади, одморите се, пред сè, на морето, базенот и ако е можно хотелот. Не е секогаш лесно да се деконструира овој идеал.“ „Желбата за природата на француската клиентела еволуираше во многу контрадикторна целина“, додава Туше. „Корисникот на одморот сака да има средби со други и да споделува, но повеќе не сака да биде ограничен со однапред наметната програма. Дополнително, онлајн туристичките агенции ни го отежнуваат животот. Агенциите прават такви промоции што некои вработени во овие социјални и економски комитети, успеваат да најдат поевтини понуди, отколку кај нас. Истите агенции кои ни помагаат да ги пополниме нашите центри, создаваат конкуренција за нашите социјални и економски комитети…“

Унијата  на национални здруженија за туризам и одмор на отворен простор (УНАТ) е на чело на социјалната и солидарна туристичка мрежа, која редовно ги повикува јавните органи, да се потсетат, на пример, дека и во 2019 година, само 63% од Французите отишле на годишен одмор4. „Денес, а уште повеќе во контекст на здравствената криза, државата повеќе не може да го игнорира прашањето со недвижните имоти, инаку, утре, дестинациите повеќе нема да бидат отворени,“ предупредува Симон Тиро, генерален претставник на УНАТ. „Соочени со генералното нагорно движење на пазарот, нашите туроператори, кои се насочени кон најранливите семејства, се борат да ги задржат производите достапни за сите, со добредојде на мерките за поддршка при заминување и, за некои, со примена на диференцирани цени според семејната квота. Покрај тоа, социјалните и економски комитети исто така играат многу важна улога; затоа е од фундаментално значење да не ги испуштаат празниците.

Прашањето за јавна политика што им овозможува на најголемиот број луѓе повторно да се поврзат со природата останува неодговорено. „Во еден момент, државата сметаше дека социјалниот туризам е синдикално поле, област што не е под нејзина контрола,“ анализира Туше. „Но, овој вид на туризам мора да биде вклучен. Тој си има своја цена; синдикатите не можат сами да го преземат социјалниот туризам…“

За последниве дваесет години, се иницираа многу мерки за поддршка на ова наследство од „славните триесетти“ и за да се обезбеди социјалниот и синдикален туризам да не биде целосно проголтан од комерцијалниот туризам5. Објавен во мај минатата година, владиниот план за „Иднината на планините“ предвидува и „субординиран заем за туроператорите на социјалниот туризам“. „Најавениот план е прилично сеопфатен и покрива многу теми, вклучително и онаа на недвижниот имот, „празните кревети“ [приватни резиденции малку или воопшто некористени], коментира   Тиро. „Како и да е, ќе биде потребно да се види каква ќе биде обврската, особено финансиската, што ќе го придружува, и неговата конкретна примена.“  Во белешката од Фондацијата Жан-Жорес и во контекст на постојаната длабока социјална поделба во пристапот до годишните одмори, УНАТ препорача во 2019 година да се зголеми бројот на корисниците на ваучери за годишен одмор и повика „мерките на социјалните и економски комитети да бидат законски заштитени и поддржани со воспоставување минимална стапка од платата посветена на социјална и културна помош.“6

Карактеристика на времето: Министерството за економија и финансии, од своја страна, е соочено со управувањето со своите средства и имоти наменети за одмор на своите службеници и пензионери. Деветнаесет имоти лоцирани крај морето или во планините, се изложени на ризик да бидат продадени.

Преведено од: Дарко Путилов


Фусноти:

  1.  Одредба бр. R2312-35 од Законот за работни односи.
  2.  Sylvain Pattieu, Tourisme et travail. De l’éducation populaire au secteur marchand (1945-1985), Presses de Sciences Po, Paris, 2009.
  3.  Sandra Hoibian et Jörg Müller, « Vacances 2014 : l’éclaircie », Centre de recherche pour l’étude et l’observation des conditions de vie (Credoc), rapport n° 320, Paris, јануари 2015.
  4.  Или барем четири последователни ноќи далеку од дома. Enquête « Conditions de vie et aspirations », Credoc, јануари 2020.
  5.  « Tourisme social : des ailleurs accessibles à tous ! », La Feuille de chou, n° 7, 19 април 2021, www.voyageons-autrement.com
  6.  Jérôme Fourquet, David Nguyen et Simon Thirot, « Les Français et les vacances : quelles inégalités ? », sondage IFOP pour l’UNAT et la Fondation Jean-Jaurès, Paris, 15 јули 2019.

Поврзани текстови

Кошничка

Cart is empty

Вкупно
ден0.00
0
LeMonde Diplomatique - македон

FREE
VIEW