Le Monde Diplomatique – Македонско издание

Европскиот електричен шок

Зошто Европската унија инсистира на фаворизирање на конкурентната опција, без оглед на цената? На крајот на краиштата, сметањето на енергијата како стока, а не како стратешко суверено богатство, ја доведе Германија, и пошироко Европа, на работ на колапс и им ветува на 450 милиони Европејци две тешки зими. Но, тоа не е важно за еврократите. „Отворањето на овој пазар за конкуренција овозможува одржување на најниски цени меѓу различните конкурентни технологии“, одговара Комисијата, тврдејќи дека ситуацијата е „исклучителна“ поради војната во Украина.


Од Давид Гарсија*
*Новинар



„Европскиот пазар дава впечаток дека е на крајот од моделот поставен пред дваесет и пет години“.  Авторот на оваа формула не е ниту член на La France insoumise, ниту член на протестниот синдикат Sud énergie. Претседател и главен извршен директор на „Electricité de France“ (EDF) од 2014 година до неговата неодамнешна замена, г. Жан-Бернар Леви водеше неколку мултинационални компании CAC 40 : Vivendi, Thalès… За време на неговото последно сослушување пред Националното собрание, на 14 септември, овај угледен политехничар ја закопа – несомнено малку набрзина – либерализацијата на пазарот на електрична енергија.

Ова догматско уништување на јавните монополи, програмирано во Единствениот европски акт од 1986 година и спроведено од 1996 година наваму, требаше да донесе ефикасност, иновации и ниски цени, а беше спроведено од Европската комисија во име на Светиот натпревар со соучесништво на националните влади. Како што предвидуваат неколкуте аналитичари кои развиле имунитет на либералниот фанатизам, катастрофата е целосна. За десет години, тарифите се зголемија од 120 на 190 евра за мегават-час[1]. Трендот расте од есента 2021 година и уште повеќе по инвазијата на Украина од страна на руската армија. „Во Европа цените лудуваат на пазарот на електрична енергија“, гласеше насловот на Le Monde од 26 август. „Трошоците за испорака на почетокот на 2023 година достигнаа максимум од речиси 1 100 евра за мегават час во Франција во петокот. Десет пати повеќе од пред една година“, се објаснува во весникот. Напливот најтешко ги погодува најсиромашните, како што изјави генералниот директор на живеалиштето Сена-Сен Дени, г. Бертранд Прад : „Порастот на цените ќе претставува 600% зголемување на давачките за заедничките области. Многумина од нас ќе мора да одлучат , пред 31 декември, дали да се потпише договор со превисоки цени бидејќи тие зависат од пазарните цени. Ова значи испраќање на организациите на HLM на берза со зголемени цени, голема нестабилност, за особено ранливите станари.“

Сепак, ниту една од дваесет и седумте земји на Европската унија не ја доведува во прашање догмата за конкуренцијата и се чини дека Комисијата се движи во димензија која е херметички затворена од реалниот свет.  Еуфемистички, г. Леви предизвика „одредено негирање од страна на властите на заедницата, на почетокот на оваа криза“.

Зошто Европската унија инсистира на фаворизирање на конкурентната опција, без оглед на цената? На крајот на краиштата, сметањето на енергијата како стока, а не како стратешко суверено богатство, ја доведе Германија, и пошироко Европа, на работ на колапс и им ветува на 450 милиони Европејци две тешки зими. Но, тоа не е важно за еврократите. „Отворањето на овој пазар за конкуренција овозможува одржување на најниски цени меѓу различните конкурентни технологии“, одговара Комисијата, тврдејќи дека ситуацијата е „исклучителна“ поради војната во Украина. Соочен со такво демантирање, се мисли на песната на Пол Мисраки, „Сè е во ред, госпоѓо Маркиз“

И сè оди толку добро што не станува збор за промена на курсот. Вооружена со ова непоколебливо убедување, француската влада на 19 јули ја објави својата намера да преземе 100% контрола над Француска електрична енергија (EDF) за 9,7 милијарди евра. Откупување на 15,9% од капиталот што го поседуваат приватните акционери, симнување на компанијата од берзата, товарење со јавни средства и потоа распродажба : проектот мириса толку силно на либералниот нафталин од 1980-тите – социјализација на загубите, приватизација на профитот – дека мораше малку да се оттргне. Според Министерството за економија, енергетската компанија на тој начин ќе има „капацитет да забрза неколку одлучувачки проекти што ги најави претседателот на Републиката во неговиот говор во Белфорт, особено програмата за изградба на шест [нуклеарни] реактори со технологија EPR2 до 2050 година“. Како единствен сопственик на компанијата, државата ќе може да ги финансира своите инвестиции по пониска цена на пазарите, благодарение на намалените каматни стапки.

Пренесувајќи ја владината комуникација, главните француски медиуми веднаш ја опишаа операцијата како „национализација“. Г. Александре Грилат, национален секретар на Француската конфедерација за менаџмент – Генерална конфедерација на менаџери (CFE-CGC) задолжен за енергија, ја побива оваа терминологија : „Државата ги откупува акциите на малцинските акционери, без да влијае на статусот на Француска електрична енергија. Ако владата сакаше да и го врати на Франција нејзиниот енергетски суверенитет, барем ќе ја трансформираше компанијата во EPIC.“ Всушност, извршната власт ја „национализира“ енергетската компанија, како што истакнува г. Фабрис Кудур, шеф на CGT (Confédération générale du travail – Генерална конфедерација на трудот) : „100% јавна, Француска електрична енергија е добра на хартија. Но, државата сега ќе има одврзани раце да ја разбие групата без да биде обврзана да обезбеди минимум информации и транспарентност што ги бара законот за берзата. Ќе биде доволно, на пример, да се истакне нивото на долг на групацијата (68 милијарди евра) за да се оправда распродажбата.“

Сеништето на Херкулес повторно ја прогонува Француска електрична енергија. Неофицијално напуштен, владиниот проект има за цел да ја растури групата на неколку поделби. Нуклеарната енергија ќе продолжи да се финансира од даночниот обврзник. Многу попрофитабилно, производството, маркетингот и дистрибуцијата на ветер и сончева енергија би биле приватизирани[2]. Г. Филип Брун, социјалистички пратеник за регионот Еуре, ја спроведе својата истрага. За жал, повикувајќи се на „деловна тајна“, службите на Министерството за економија одбија да му испратат копија од информациите кои се однесуваат на понудата за откуп[3]. Консултирани на лице место, во Берси, од страна на парламентарецот, овие документи би издишале силен херкулејски парфем…

Примен во октомври, новиот извршен директор Лук Ремон го има вистинскиот профил за приватизација на Француска електрична енергија. Зарем не го надгледуваше спојувањето на Gaz de France со Suez, кога го советуваше министерот за економија Тиери Бретон[4]?

Во првата половина на 2022 година, Француска електрична енергија забележа негативен резултат од 5,3 милијарди евра. На нејзините главни приватни конкуренти им оди совршено добро. „Totalenergies“ има акумулирано 10,4 милијарди евра профит во истиот период; „Engie“ има заработено 5 милијарди евра. Минатиот февруари, францускиот парламент ја продолжи концесијата за хидроелектричната енергија на Рона за осумнаесет години, без повик за тендери, во корист на подружницата на групата „Engie“. Ова беше направено едногласно од пратеничките групи, со одобрение на француската влада и Европската комисија, но не мора да биде во корист на корисниците. „Поголемиот дел од закупнината беше преземена од државата, во форма на авторски права и корпоративни даноци, билансот беше задржан од концесионерската компанија и нејзините акционери, така што ефикасноста на браните на Рона повеќе нема да им користи на потрошувачите преку тарифи кои ги одразуваат производствените трошоци“, забележува Судот на ревизори. Вообичаено заинтересирани за потрошувачка и други „добри планови“, медиумите речиси и не ги пренесоа непријатните заклучоци од овој извештај…

Овие џинови на францускиот капитализам можат да и се заблагодарат на државната мама. Донесен во 2010 година, законот ја обврзува Француска електрична енергија да продаде четвртина од своето производство на нуклеарна енергија по цена на чинење на „алтернативни добавувачи“,пред сè на „Total“ и „Engie“. На почетокот на годината, г. Емануел Макрон одлучи да додели дополнителни 20 терават-часови (TW, 1 000 милијарди киловат-часови) електрична енергија по најниски цени, како дополнение на 100 TW доделени под истите услови за повеќе од десет години. Целта на овој систем, познат како регулиран пристап до историска нуклеарна електрична енергија („Arenh“) : да ги намали цените. Со други зборови, да се коригираат зголемените ефекти на пазарот! На 9 август, Француска електрична енергија побара „побарување за обештетување“ од 8,34 милијарди евра од државата за да ја надомести штетата предизвикана од „Arenh“.

Самата природа на пристапот до историската нуклеарна енергија поттикнува шпекулативно заобиколување. „Необичниот аспект на регулативата е дека правото на „Arenh“ што го добива од алтернативниот оператор во декември 2021 година за 2022 година може да се препродаде на пазарот на големо во првиот квартал од 2022 година“, соопшти Националната асоцијација на потрошувачи и корисници (CLCV – потрошувачка, домување, животна средина)[5]. Некои добавувачи резервираат волумен на електрична енергија во Француска електрична енергија од 42 евра за мегават-час и би ја препродавале 4 до 10 пати поскапо, целосно незаконски. Дури и ако тоа значи да се ослободат од некои нивни клиенти во втората половина од годината, за да не мора да ги надополнуваат залихите на големопродажниот пазар, по висока цена. „Со префрлање на Француска електрична енергија можете да заштедите 218 евра годишно“, им советуваше на своите клиенти „Mint Energy“[6].

Комисијата за енергетска регулатива (CRE) наведува „дека некои добавувачи се под истрага, особено во однос на дејствијата што би можеле да претставуваат злоупотреба на Arenh“. „Првата истрага“ е насочена кон „Ohm Energie“. Ова е прв пат Комисијата да отвори истрага поради оваа причина. Г. Франсоа Карлие, генерален делегат на CLCV, ја доведува во прашање определбата на таканаречената независна власт : „Повеќе од десет години, комисијата за енергетска регулатива не сакаше да ги знае неочекуваните ефекти на „Arenh“. Таа идеолошки ја поддржува логиката на конкуренцијата.“ Тој, исто така, го посочува недостигот на импулс на општата насока на конкуренцијата, потрошувачката и репресијата на измамите, поврзани со Берси.

„Отворањето за натпреварување кон конкуренцијата беше целосна катастрофа од сите гледни точки. Тоа ѝ наштети на безбедноста на снабдувањето со енергија и не донесе ништо. Добавувачите ги нудат истите цени до 1%, за ист квалитет на услугата“, вели г. Франк Рубанович, претседател на CLEEE, здружение на големи индустриски и услужни компании, што претставува 10% од вкупната потрошувачка на електрична енергија во Франција, на поединци и професионалци. Нејзините членови забележаа дека нивните сметки се зголемуваат во просек за 50% помеѓу 2021 и 2022 година. Додека тој го брани „Arenh“ како помало зло, г. Рубанович повикува на обновување на регулираните продажни тарифи, укинати во 2015 година. Мерка некомпатибилна со правилата на европскиот пазар, возвраќа Европската комисија.

Лажната национализација, државните интервенции наменети  да се спротивстават на аберантните ефекти на либерализацијата, техно-бирократските шегобијки со намера да се заобиколи единственото решение кое функционира, она на јавниот монопол, достигнаа крајна префинетост. Тројца либерални економисти се залагаат за „создавање независна национална агенција која ќе ја купува целата електрична енергија на големо од генераторите и ќе ја препродава на дистрибутерите, со цел да се стабилизираат цените и да се гарантираат хоризонтите на инвестирање во индустријата[7]. Пристапот „еден купувач“, кој се користи во многу капиталистичка канадска држава – Онтарио, ги комбинира долгорочното планирање и пазарот. „Овој модел беше дискутиран пред отворањето на пазарите, но не беше усвоен од земјите-членки на ЕУ“, се сеќава г. Ги Лесерф, претседател на Француската независна асоцијација за електрична енергија и гас (AFIEG), која ги здружува главните алтернативни снабдувачи, вклучително и „Total“. Нема дополнителни планови за тоа денес. Од друга страна, регулираните тарифи за гас ќе завршат според планираното на 30 јуни 2023 година за физички лица и станови. За тоа што „да се усогласи францускиот закон со европското право, по одлуката на Државниот совет во 2017 година“, го поддржува Министерството за енергетска транзиција.

Бидејќи во крајна линија е од корист за неолибералната држава – интервенционистичка, но првенствено во корист на компаниите – како и на мултинационалните компании, и на високите функционери кои се движат од еден во друг, конкурентниот енергетски модел несомнено има светла иднина пред себе.

Преведено од: Павлина Димовска


Фусноти:

[1] Прочитајте « Prix de l’énergie, une folie organisée », Aurélien Bernier, Le Monde diplomatique, ноември 2021 година.

[2] Прочитајте Anne Debrégeas et David Garcia, « Qui veut la mort d’EDF ? », Le Monde diplomatique, февруари 2021 година.

[3] Твитер профил на заменикот (PS) Philippe Brun, 26 октомври 2022 година.

[4] Marc Endeweld, « Nationalisation : Luc Rémont nommé PDG d’EDF… pour mieux le démanteler ? », Marianne, Париз, 26 октомври 2022 година.

[5] „Снабдувачи на енергија кои остваруваат шпекулативни капитални добивки на грбот на потрошувачите“, соопштение за печатот на CLCV, 13 септември 2022 година.

[6] Твитер профил на сенаторот на PCF од Сена-Сен Дени [кој], 24 октомври 2022 година.

[7] Etienne Beeker, Dominique Finon et Jacques Percebois, « Électricité : Une solution efficace combinant planification et marché existe », Le Monde, 24 мај  2022 година.

Поврзани текстови

Кошничка

Cart is empty

Вкупно
ден0.00
0
LeMonde Diplomatique - македон

FREE
VIEW