Le Monde Diplomatique – Македонско издание

Етика – Морална филозофија во деловните процеси и донесувањето на одлуките

Етиката, исто така позната како морална филозофија, се дефинира како дисциплината што се занимава со тоа што е морално добро или лошо и што е морално правилно или неправилно. Благодарение на тоа што Етиката ни задава одредени морални принципи и правила преку кои што проценуваме што е правилно, стануваме поконзистентни во нашите постапки што нè прави подоверливи и посигурни за другите луѓе

Михаил Китановски, интернационален бизнис и менаџмент консултант
Владимир Китановски, консултант за развој


Фото: Razvan Chisu / Unsplash

Секој ден, сè помалку и помалку сме сигурни во тоа што ќе се случи утре. Благодарение на светската пандемија која што трае веќе значително време, светот се промени нагло и секојдневно се менува. Тој е до толку променет што начините на работење и живеење што биле навидум универзални со години, денес се обескорисистени и заменети со нови кои што се во согласност со тоа што пандемијата ни го наметнува.

И додека светот навидум се распаѓа и станува сè понепредвидлив, едно прашање одекнува во свеста на сè поголем број луѓе: „Што треба да сториме?“ Меѓутоа, ова прашање не мора да заврши со безнадежност. Доколку се свртиме кон минатото и кон знаењата создадени од нашите предци, дури и илјадници години наназад, ќе приметиме дека Филозофијата, и Етиката како нејзина под-дисциплина, можат многу да ни ги прошират хоризонтите во размислувањето и да ни овозможат да се издигнеме во ова време на хаос, а и во кое било друго време. Впрочем, една од главните цели на етиката е даде одговор токму на горе споменатото прашање: „Што треба да сториме?

Земајќи го предвид сè ова, во оваа колумна ќе погледнеме зошто модерниот човек треба да ја практикува Етиката во своето живеење и работење како член на едно светско општество кое секој ден се менува сè повеќе и повеќе. Етиката, како гранка на филозофијата, ни е исклучително важна и релевантна на личен и професионален план заради редот и конзистентноста што ја создава кај нас како луѓе, заради тоа што ни овозможува да дојдеме поблиску до луѓето што сакаме да сме гледајќи идеалистички, и заради тоа што можат мошне да ни помогнат во процесот на носење одлуки како и во приватниот живот, така и на работа.

Пред да започнеме со дискусијата зошто Етиката ни е корисна и полезна, мораме да ја дефинираме како поим. Во оваа дискусија, Етиката, исто така позната како морална филозофија, се дефинира како дисциплината што се занимава со тоа што е морално добро или лошо и што е морално правилно или неправилно1. Имено, мора да разграничиме дека не зборуваме за самите морални принципи и за тоа што се смета за правилно или неправилно, туку за примената на самата Етика во модерниот свет. Сега кога разграничивме кој е опсегот и темата на овој текст, можеме да започнеме со дискутирање на темата зошто треба Етиката да се применува.

Како прво, благодарение на тоа што Етиката ни задава одредени морални принципи и правила преку кои што проценуваме што е правилно, стануваме поконзистентни во нашите постапки што нè прави подоверливи и посигурни за другите луѓе. Бидејќи како луѓе со точно зацртани вредности ние цело време се трудиме да се водиме по нив, останатите луѓе, особено во професионалните средини, знаат што можат да очекуваат од нас, и како резултат на тоа не се плашат да ни побараат помош, и знаат дека нема да ги изневериме доколку ни доделат некоја голема задача или одлучат да соработуваат со нас на подолгорочни проекти и на поголеми размери. Сите ние имаме вакви луѓе во животот, во сите сфери на човечкото живеење. Тоа се оние луѓе кои што „го прават она што велат“ или „се доследни на својот збор“. Ако и ние тежнееме кон тоа да бидеме како овие луѓе и не само да проповедаме за етички принципи и вредности, туку и истите да ги негуваме и живееме, тогаш ќе ни се отвораат многу врати во животот и останатите луѓе во општеството нема да се плашат да ни доделат одговорности и важни задачи.

Меѓутоа, без разлика на ова, некои би рекле дека доколку цело време се трудиме да се однесуваме етички и да живееме по принципите и вредностите на нашата морална филозофија, ние ќе развиеме еден многу висок „стандард“ за тоа кои сме ние и што можеме да направиме, кој што можеби не можеме да го одржиме. Впрочем, сè тоа знае да биде напорно на моменти. Но, Етиката и етичкото живеење и работење не побарува резултати, ниту пак побарува огромна количина на теориско знаење на темата. Етиката побарува доследност и ред, која што во еден момент станува навика. Според Аристотел, ние не се однесуваме правилно заради тоа што „имаме морал“, туку напротив имаме морал доколку се однесуваме правилно2. Па сепак, дури и ако не успееме да направиме нешто што сме рекле дека ќе направиме но сме доследни до нашата морална филозофија, останатите тоа ќе го приметат, и најверојатно ќе ни помогнат да го решиме проблемот.

Уште една многу важна причина зошто треба да ја применуваме Етиката е тоа што таа ни помага да дојдеме поблиску до тоа што сакаме да сме како луѓе. За разлика од времињата на Аристотел и Платон, денес луѓето горе долу знаат што е правилно и што не е, или во најмала рака имаат идеална слика за тоа како сакаат нивното однесување да биде перципирано од страна на општеството, поготово во професионалните средини. Меѓутоа, често пати се случува нашите намери да се разликуваат од нашите дејства. Ние точно знаеме што е морално правилно за нас, меѓутоа без структурирана морална филозофија и познавање на Етиката како начин на размислување, не можеме да го живееме тоа што го замислуваме. Ова најчесто се случува кога мислиме дека тоа што го правиме е морално правилно, меѓутоа всушност тоа не е така во реалноста3. Овој проблем најчесто се јавува во професионалните средини кај луѓе кои што мораат да носат многу одлуки многу често. Понекогаш менаџерите и лидерите мислат дека носат Етички издржани одлуки, кога всушност тоа не е така. Користејќи ја Етиката и систематизирана морална филозофија која што таа ја создава кај нас како луѓе, ние сме принудени да ги анализираме нашите постапки и нивната морална правилност и да сме сигурни дека грешките сè помалку можат да се случат.

Како и да е, аргумент против ова е дека е практично невозможно да ја анализираме секоја наша постапка и одлука низ леќите на Етиката и да одлучуваме дали дадената постапка или одлука е морално правилна. Ова особено важи за луѓе кои што мораат да носат многу одлуки дневно, како што се менаџерите, лидерите, политичарите, и сите луѓе на позиции каде што се носат одлуки. Исто така, луѓето што носат многу одлуки најчесто имаат и најмногу влијание, па нивните одлуки се најважни. Би можеле да кажеме дека поважно за нив е дали нивните одлуки се во согласност со целите и плановите на нивните компании, организации, и слично. Меѓутоа, доколку се свртиме кон тоа што го спомнавме погоре за Аристотел, ќе се потсетиме дека Етиката не побарува огромно знаење и „механизација“ за да биде применета, туку напротив побарува навики. Целта на Етиката е таа да се интернализира и да биде проврена низ сите дејства на еден човек. Да, тоа може да побара труд на почетокот, но тој труд дефинитивно се исплати и не само што придонесува кон тоа донесените одлуки да бидат морално правилни, туку и го олеснува процесот на носење одлуки.

А како Етиката го олеснува процесот на носење одлуки кај модерниот човек кој што живее и работи во дваесет и првиот век? За да најдеме одговор на ова прашање треба да се потсетиме кое е прашањето што Етиката сака да го одговори, а воедно истото прашање е многу релевантно во денешниот хаос настанат благодарение на Ковид 19 пандемијата.

„Што треба да сториме?“ е прашањето кое што етичките теории се трудат да го одговорат. Во склоп на оваа дискусија, ќе споменеме две спротивставени етички теории кои се многу релевантни за процесот на носење одлуки на личен, но уште повеќе и на професионален план. Имено, ќе ги спомнеме Телеологијата и Деонтологијата.

Телеологијата е етичка теорија што вели дека оценувањето дали некое дејство треба да се преземе или не се прави преку земајќи ја целта на тоа дејство предвид. Според телеологијата, ништо не треба да се прави „ради реда“ или бидејќи така ни делува дека е правилно. Напротив, пред некоја одлука да се донесе и да се имплементира, треба да се разгледа која е нејзината цел, и дали таа цел се вклопува со нашите цели како луѓе кои работат во организации и живеат во општеството. Применувајќи ја оваа теорија би можеле да ја намалиме шансата да се јават морални неправилности слични на грешките кои што ги спомнавме погоре.

Од друга страна, Деонтологијата е етичка теорија што вели дека сите дејства треба да се прават во рамките на предефиниран сет на правила и принципи. Односно, донесената одлука е морално правилна доколку таа е во согласност со правилата. Ова ни го олеснува процесот на носење одлуки така што веднаш ги елиминира сите потенцијални одлуки кои што не се во согласност со правилата и принципите што ги следиме, и воедно не прави подоверливи и поконзистентни во очите на другите. Придобивките на ова ги погледнавме погоре. Размислувајќи низ призмата на овие теории, кои што се само дел од тоа што Етиката ни нуди, многу полесно можеме да носиме одлуки кои што ќе сме сигурни дека се правилни и соодветни со нашите цели и морална филозофија.

На кратко, гледаме дека Етиката е мошне корисна и полезна во нашето живеење и работење. Доколку некој остана неубеден, Ве покануваме да пробате да ги анализирате постапките на оние луѓе што ги почитувате и сметате дека имаат добро издржана морална филозофија. Несомнено ќе приметите дека тие се во целосна согласност со Етиката и она што го дискутиравме овде. На крајот на денот, во едно вакво хаотично и непредвидливо време, секому би му дошла добредојдена помош во носењето одлуки и во одговарање на прашањето „Што треба да сториме?“ Доколку ја применувате Етиката и читате за неа, одговорот на тоа прашање ќе дојде брзо, и истото ќе си го поставувате сè поретко.


Фусноти: 

  1. https://www.britannica.com/topic/ethics-philosophy
  2. https://www.forbes.com/quotes/659/
  3. https://hbswk.hbs.edu/item/blind-spots-were-not-as-ethical-as-we-think

Поврзани текстови

Кошничка

Cart is empty

Вкупно
ден0.00
0
LeMonde Diplomatique - македон

FREE
VIEW