Забранувајќи го движењето на номадите на пошироката градска територија воопшто и ставајќи ги во домашен притвор, декретот од 6 април 1940 година ги постави темелите за прогон на Ромите и другите номадски заедници во Франција за време на Втората светска војна. Во нивниот извештај упатен до Алберт Лебрун, последниот претседател на француската Трета република, тогашните француски политичари Пол Рејно, Едуар Даладиер, Албер Серол и Анри Рој, поединечно како министер за надворешни работи (и претседател на Советот на министрите), министер за национална одбрана и војна, министер за правда и министер за внатрешни работи, објаснуваат дека треба да се преземат мерки против номадите во тогашна Франција. Овие се сметале „за националната одбрана и заштитата на тајноста, една опасност која [морала] да се избегне“.[1] Разликувајќи ги „номадите“ од „патувачките глумци и циркузанти, индустријалците или патувачките трговци“, четворицата министри напишале дека талкањето од едно место на друго на овие номади „им дозволува да ги изненадат и пресретнат движењата на војниците, стационирањето на единиците, локацијата на одбранбените уреди, важните информации што тие можат да ги соопштат на непријателските агенти“. Преземајќи ги токму аргументите на француските генерали кои командуваат со воените области, овие министри предложуваат „да се забрани талкањето од едно на друго место на номадите и да се натераат на принуден престој под надзор на полицијата и жандармеријата“.
Помеѓу 1939 и 1946 година, Франција одредува неколку стотици локации за принуден престој на номадите. Во наредбите за овој своевиден куќен притвор, некои префекти, покрај името на општината, го наведуваат и точното место каде што треба да бидат сместени засегнатите луѓе. Во департманот Орн беа одредени четири места: во Куртомер, една патека од 150 метри специјално дизајнирана за паркирање на карванските запрежни коли и приколки на номадите, во близина на касарната на локалната жандармерија; во Перваншер, тамошниот спортски терен; во Ран, земјиштето под двата реда дрвја засадени од двете страни на патот на излезот Н од националниот автопат РН809; во Пасе, „нерепродуктивното слободно земјиште кое припаѓа на тамошните приватни лица“, беше исто така подложно на реквизиција.[2] Заедничко на овие четири места е тоа што биле многу далеку од главните урбани центри на департманот, т.е. Аленсон, Флерс и Аржентан, каде што номадите порано се паркирале со своите запрежни коли и биле блиску до касарните на жандармеријата. Близината на продавниците каде што овие лица можеле да набават залихи на храна, воопшто не беше грижа за префектот на Орн.
Местата за принуден престој беа избрани за семејствата кои имаа свои запрежни коли и приколки. Сепак, не сите ги имаа бидејќи многумина мораа да ги напуштат своите приколки во времето на доаѓањето на Германците во тогашна Франција. Префектите затоа се најдоа во една ситуација кога мораа да стават во домашен притвор лица кои немаа живеалиште ниту приколка. Додека некои префекти ја донесоа мерката и направија реквизиција на селските плевни и поретко куќи, други ја игнорираа ситуацијата на екстремна сиромаштија во која се најдоа некои засегнати семејства. Во ноември 1945 година, Шарл Вајс му напиша писмо на префектот на Ниевр барајќи дозвола да патува за да најде сместување за неговото семејство. Тој објасни дека бил „задржан цели пет години во месноста Сен-Солж“ со сопругата и нивните девет деца на возраст од дванаесет години до три месеци и дека престојувале во „едно возило, не наоѓајќи претходно простории за живеење таму“.[3] Претходните зими биле многу сурови и студени: „Гледам дека доаѓа зимата и загрижен сум за моето мало семејство“. Префектот на Ниевр го испратил писмото на Шарл Вајс до министерот за внатрешни работи на Франција, прашувајќи го кога ќе завршат мерките за принуден престој и своевидна изолација на овие лица, но тој не му дозволил на Шарл Вајс да се пресели, ниту пак направил реквизиција на куќа за неговото семејство. Во некои места на локации на принуден престој, не беше невообичаено оние кои немаа приколка да спијат секојдневно под приколките на своите соседи, на слама, за да се заштитат од дождот и ветерот. Како што сведочи Ана Лагрене-Ферет: „Спиевме под приколката, бидејќи буквално немавме ништо. Татко ми зеде тули од скршените куќи и ги стави сите тули под приколката. Имаше ставено слама што ја зеде од тамошните фарми. А долу спиевме на черга, со децата“.[4]
Понекогаш префектите правеа реквизиција на простории за сместување на лица без приколки, но најчесто овие простории не беа погодни за сместување на големи семејства со многу деца. Во ноември 1940 година, заменик-префектот на Обусон сакаше да смести номади во објектот на напуштениот затвор во Обусон. Но, бидејќи ова требаше да биде еден вид на домашен притвор, не беше обезбеден буџет за опремување на објектот: мажите, жените и децата спиеја на подот. Овие лица биле принудени да го отстранат и дрвениот под за да го запалат за греење. Наместо да им помогне на овие семејства во најголема беда, полицискиот комесар на Обусон му пишува на заменик-префектот да му каже дека номадите го довеле напуштениот затвор во „состојба на најгадна нечистотија“ и дека, затоа што биле „вишок во националната економија“, тој повикува на префрлање на мажите во логор за работници и на жените во логорот во Аржелес.[5]
Врз основа на што властите ги избраа местата за домашен притвор? Главниот критериум што едногласно се наоѓа во кореспонденцијата е близината со полицијата: некои места на принуден престој беа поставени на помалку од сто метри од касарната на жандармеријата, други беа на дневната рута на бригадите. Вториот критериум беше постоењето на блиски извори на вода. Во отсуство на помош, локалните власти обезбедија, во некои случаи, водата за пиење да биде достапна на кратко растојание. Меѓутоа, она што најмногу ги загрижи властите е да најдат место кое не е ниту приватна сопственост, ниту често посетувана комунална зона.
Честопати, префектите им наметнуваа локации на градоначалниците без да ги земат предвид нивните протести, но вториве во замена прифатија номадите да бидат сместени на одбивни и непријатни места. На крајот на април 1940 година, заменик-префектот на Безиер, командантот на жандармеријата на Безиер и еден лекар отидоа во Низас да го испитаат теренот избран од префектот на Еро за да ги смести номадите таму: тоа беше една ужасна пустелија, на плато „покриено со трева и со дупки од мали грмушки“ помеѓу општините Низас и Кло.[6] Тројцата откриле дека овој терен е покриен со „купишта ѓубре“ и разбрале дека всушност служи како депонија за жителите од околината. Дополнително, тие забележале дека најпристапниот извор на вода е пералната во Низас, кој останал далеку, и дека „базалтната природа на теренот“ го направила да „не пропушта вода“, а со тоа и да има поплави. Откако овие аргументи не биле доволни за да се убеди префектот на Еро дека на овој терен не може да се сместат каравански приколки, заменик-префектот на Безиер додал дека самата локација направила „надзорот тешко да се реализира“ и дека нема да било можно да се спречат номадите да пристигнат во Низас „или за да бараат вода или залихи на храна“. Многу локации одредени за принуден престој биле намерно далеку од центрите на градовите и селата, така што номадите не можеле често да одат таму. Од овие причини, префектот на Вар решил принудно да смести некои луѓе, во својство на домашен притвор, среде шума, во близина на Аупс. Во кореспонденција на префектурата, ова место се нарекувало „логорот на дабовите“.
На овој начин, француските номади три пати биле жртви на антициганизмот за време на Втората светска војна: најпрвин, Третата република ги интернирала, дислоцирала во провинцијата и ставала во домашен притвор уште пред воениот пораз; потоа, колаборационистичкиот режим на Виши и германскиот окупатор ја продолжиле и ја зацврстиле оваа политика, се до септември 1944 година; за на крај, повоената Привремена влада на Француската Република да ја продолжи нивната интернација до јули 1946 година, кога бил укинат декретот од 6 април 1940 година.
Преведено од: Дарко Путилов
Фусноти:
[1] Извештај и декрет од 6 април 1940 година за забрана на движење на номадите низ градската територија, поднесен од претседателот на Советот на министрите и министерот Пол Рејно.
[2] Извештај на жандармеријата до префектот на департманот Орн, Архив на департманот Орн, 13 мај 1940 година.
[3] Писмо од Шарл Вајс до префектот на Ниевр, Архив на департманот Кот д’Ор, 21 ноември 1945 година.
[4] Сведоштвото на Ана Лагрене-Ферет нотирано на 9 март 2019 година во Гуипавас.
[5] Извештај на полицискиот комесар од Обусон до заменик-префектот на Обусон, Архив на департманот Креуз, 14 ноември 1940 година.
[6] Писмо од заменик-префектот на Безиер до префектот на Еро, Архив на департманот Еро, 23 април 1940 година.
