Дебатата остана меѓу музичарите. На „германските“ композитори всушност, им беше забрането да излезат на оперската сцена, каде што се слушаше јазикот на непријателот. Од друга страна, Лудвиг ван Бетовен и Роберт Шуман, меѓу другите, беа брзо репрограмирани. Затоа што, тврдокорните донекаде ја ублажуваат, прифаќајќи ја теоријата на „две Германии“. Доволно е да се направи разлика помеѓу „невините и сечовечките“ говорители на германски јазик, Јохан Себастијан Бах, Волфганг Амадеус Моцарт итн., и оние кои се проткаени со германската Kultur, каде што се изразува „потребата да се доминира, да се угнетува, мегаломанија споена со бесмислена гордост“, како што пишува музичарот Алберт Бертелин. Дури и ако Рихард Вагнер, несомнено премногу симбол на Kultur, постојано беше предмет на тоа (иако тој продолжи да изведува кај британските сојузници), патриотскиот бојкот на крајот имаше многу ограничен успех во Франција.
Тоа е сосема поинаква верзија која повторно излегува на површина, педесет години подоцна, во име на многу други вредности и во сосема поинаков контекст : во 1968 година, Обединетите нации (ОН) ги повикаа сите држави и организации да ја прекинат образовната, спортската и културната размена „со расистичкиот режим во Јужна Африка“ и неговите поврзани институции и организации. „Културата, во најширока смисла, во суштина се храни со размена и отвореност“, а апартхејдот „е негација на овие размени“, велат од ОН. Многу уметници ги одбија поканите да настапат во Јужна Африка и си ставија за цел да го објават тоа, бидејќи токму преку медиумското ехо, неговото психолошко влијание, културниот бојкот станува потенцијален агент на политички промени. Во истиот дух, движењето Бојкотирам, распуштање и санкции (BDS), оформено во 2005 година, ќе преземе обврска да ја подигне свеста за палестинската кауза преку оваа контра soft power. Важно појаснување : бојкотот никогаш не таргетира поединци.
Спектакуларно и масовно, забраната на руските уметници во западниот свет по инвазијата на Украина, првично се однесува на мртвите, но и на живите – Сен-Санс беше претходник. Во Берлин, радио оркестарот го замени „Словенски марш“ на Петар Чајковски со украинската химна ; во Варшава, полскиот народен театар ја напушти продукцијата на операта Борис Годунов, од Модест Мусоргски. Во исто време, турнеите во Русија се откажани, руските уметници се исклучени од меѓународните сцените и натпревари, како што се Евровизија, Канскиот фестивал, големите натпревари за пијано… Затоа што да, „Ако уметноста нема татковина, уметниците имаат“.
Есенцијализмот беснее. Кога политичарите влегуваат на сцената, таа се трансформира : брзо се заменува со барање доказ за поддршка на десната страна. Прво, важно е да се изјасни против војната, како што беше побарано од многу познатиот диригент Валери Гергиев, за кој се вели дека има одредена блискост со г. Владимир Путин и кој се држи до „неприфатливо молчење“, според официјални лица од Минхен (Радио Класик, 11 март). Градоначалникот го разрешуваат од функцијата диригент на Минхенската филхармонија. Во движењето, тој е исклучен од сцените на Виена, Ротердам, Carnegie Hall, фестивалите во Единбург, Вербие, Прага, Филхармонијата во Париз, театарот во Елисејските полиња. Во Франција, Туган Сохиев, музички директор на Бољшој и националниот оркестар на Капитол, беше замолен од градоначалникот на Тулуз да ја „разјасни својата позиција“ : „Беше незамисливо да се смета дека тој треба да молчи пред воената ситуација“. Како одговор, Сохиев поднесе оставка, и од Капитол и од Бољшој. Подоцна, тој напиша дека е против каков било конфликт (Le Monde, 7 март). … Кога интервенира министерката за култура, таа ги потврдува направените избори и ја прошири дебатата : неопходно е да се укинат или одложат датумите на „уметниците кои јасно зазедоа став за режимот на г. Путин и тоа долго време“. (La Dépêche, 10 март).
Така, на впечатлив начин се елаборира мешана и збунета верзија на оправдувањата на бојкотот, едната за идентификацијата на непријателот според неговата националност, другата со волјата да се делегитимизира режимот преку идентификување и депрограмирање на оние кои би го поддржале – „на долго време“. Сѐ во име на солидарноста со украинскиот народ. Терминот прогонува во цела Европа обединета од огорченост, заедно со разни откажувања. Тешко е да не се предизвика „светски сојуз“ од нов тип. Но, како е знак на „солидарност“ исклучувањето на руските уметници кои не се изјаснија како антипутински? Тука навлегува „светоста“ на „сојузот“. Не се работи, како што беше во минатото, за одбрана на татковината, туку за одбрана на вредностите за кои се тврди дека сочинуваат една друга, поголема татковина, Европската Унија (ЕУ), чиј непријател се смета владата на г. Путин. Централно место меѓу овие вредности е демократијата, која тој ја побива. Да му посакаме добредојде на руски уметник кој нема да сведочи за неговото противење би ја намалило нашата солидарност, бидејќи би значело ризик да се задоволуваме со соучесник на агресор на нашите вредности. Што се однесува до оние кои не се виновни, нема да подлежат на санкции.
Така би имало две Русии, како „две Германии“ во реториката на Големата војна. „Советите против анти-советите“, да го цитирам украинскиот режисер Сергеј Лозница, кој исто така истакна дека руските режисери зазеле став против војната, во отвореното писмо до Европската филмска академија, во кое го најави своето заминување, оценувајќи дека осудата на Академијата за војната е премногу одмерена[2]. Демократот или поддршката на диктаторот, во доминантна верзија. Дефинирајќи го непријателот и општото добро, културниот бојкот е, без дилеми, во знак на солидарност со „европскиот идентитет“ што го бара Унијата, а во исто време и го зацврстува.
Преведено од: Павлина Димовска
Фусноти:
[1] Цитирано во Esteban Buch, « Les Allemands et le Boches », германска музика во Париз за време на Првата светска војна, Le Mouvement social, n° 208, 2004/3. Следниот цитат е преземен од истата статија.
[2] Sergueï Loznitsa, « Lettre ouverte à l’Académie européenne du cinéma », Screen Daily, 28 февруари.
