„Бундесверот, армијата што ја водам, е повеќе или помалку сува (…). Лут сум!“ : пораката објавена на мрежата LinkedIn од генералот Алфонс Маис, неколку часа по руската инвазија на Украина, беше необична, но недвосмислена : „Опциите што можеме да им ги понудиме на политичарите за поддршка на Алијансата се крајно ограничени“. Ова во исто време го потврди и генералот Егон Рамс, поранешен командант на здружените сили на Организацијата на Северноатлантскиот договор (НАТО) во Брунсум, од 2007 до 2010 година : „Доколку Бундесверот требаше да ја брани нашата земја, дали можеше да го стори тоа?“, го праша водителот на вестите на каналот ZDF. Одговорот беше : „Не“.
Инвазијата на Украина од страна на руските сили делуваше како електрошок во Берлин. За неколку часа, новата социјалдемократско-зелено-либерална коалиција ја прекина германската традиција да не продава оружје на земја во војна[1] и најави снабдување со противтенковски ракетни фрлачи, преносни ракети Стингер, оклопни возила и гориво за Украина. Социјалдемократскиот канцелар Олаф Шолц, кој не ја стави германската одбранбена политика во фокусот на неговата кампања на парламентарните избори во септември 2021 година, вети ослободување од околу 100 милијарди долари за модернизација на Бундесверот, како и зголемување на воениот буџет за исполнување и надминување на 2% од бруто домашниот производ препорачани од НАТО.
„Германија е во процес на раскинување со одредена и осамена форма на воздржаност“, призна нивната министерка за надворешни работи, г-ѓа Аналена Баербок. Таа и самата е членка на зелената партија која долго време е антимилитаристичка, но која сега е во коалиција со социјалдемократите, кои претходно се сметаа за попустливи кон Русите, и либералите, кои обично се нефлексибилни во однос на буџетското штедење. Степенот на пресвртот во Берлин во изминатите неколку недели може да се измери : испраќање бродови до Балтичкото и Средоземното Море, инсталирање на противвоздушни ракети „Patriot“ во неколку источноевропски земји, учество во копнениот баталјон во Словачка, испраќање засилување во Литванија и испраќање ловци Eurofighter во Романија…
По капитулацијата на нацистичкиот режим и распаѓањето на поранешниот Вермахт, политичката класа, виновна поради злосторствата извршени помеѓу 1939 и 1945 година и не многу удобно на меѓународните форуми, се засолни во одредена геополитичка рамнодушност, концентрирајќи се на економската моќ на земјата. По неуспехот на проектот на Европската одбранбена заедница (CED), отфрлен на 30 август 1954 година од француското Национално собрание, Соединетите држави го охрабрија, една година подоцна, создавањето на Бундесверот со цел да се спротивстават на „советската закана“. Од самиот почеток, како силите на Јапонија, германските сили беа многу строго контролирани : интеграција во НАТО, под американска контрола ; регрутирање со регрутација ; обврска да не се користи нуклеарно, хемиско или бактериолошко оружје ; учество во надворешни операции само во рамките на коалициите ; неможност на армијата, врз основа на сојузниот устав, да дејствува вооружено на националната територија, освен во „состојба на одбрана и тензија“, за поддршка и заштита на цивилните цели. Пред сè, Бундесверот е под близок надзор на Бундестагот (германскиот парламент), кој ги одредува регрутирањето, организацијата, мисиите, мандатите, правилата за ангажман, вооружувањето, условите за живеење итн., до тој степен што Бундесверот се смета за „армија на сојузот“ и „парламентарна армија“, квалитет кој често е исмејуван во меѓународната воена заедница. Долго време, овие ограничувања им одговараа на сите партнери на Берлин : американскиот кум, кој сè уште има бази на германска територија, им доверува задача на посветени воздушни сили да распоредат, доколку е потребно, и под знамето на НАТО, нуклеарно оружје од кое Вашингтон го држи клучот ; земјите-членки на Европската унија, особено Франција и, до 2016 година, Обединетото Кралство, уверени од вечната адолесценција на младата германска воена алатка ; Русија и земјите од Источна Европа, изградени од реална и умерена „Ost-politik“ на лидери кои поставуваат заеднички економски интереси, особено купување и продажба на гас или нафта, наместо воени тензии, и пред и по падот на Берлинскиот ѕид ; и конечно, германското население, кое остана фундаментално пацифистичко, па дури и антимилитаристичко, од периодот по Големата војна.
Обединувањето на двете Германии во 1990 година ја доведе одбраната во „пост-трауматска“ фаза, со зголемена можност да се „дефинира себеси во однос на сопствените интереси, во сиот суверенитет, а не според тоа што ќе одлучат нејзините сојузници“[2]. Учеството во сојузничката интервенција на Косово во 1999 година, под боите на НАТО, на поттик на Социјалдемократите и Зелените кои тогаш беа на власт, означи пресвртница. Интервенцијата во Авганистан од 2001 година наваму беше првпат германски контингент да ја напушти Европа од 1945 година. Деведесет и три илјади војници беа таму за речиси дваесет години : учество долго време претставено од Берлин како еден вид „развојна помош под вооружена заштита“, а не како борбена мисија. Зборот „војна“ беше неволно употребен од страна на канцеларката Ангела Меркел во април 2010 година, кога за првпат ги пречека телата на седум нејзини сонародници на асфалтот на аеродромот[3]. Во текот на 2000 и 2010 година, војниците на Бундесверот ќе бидат распоредени во Босна, Грузија, Узбекистан, Сомалија, Конго, Џибути, Ирак-Сирија, Либан и Мали, но најмногу во контекст на техничка соработка, обука и набљудување.
Засега, Бундесверот останува суштински одбранбена армија, неспособна да дејствува сама, да „влезе прва“ во театар на операции или да учествува во борби со висок интензитет на долг рок. Неговата сила е намалена за повеќе од половина од падот на Ѕидот во 1990 година – до тој степен што се зборува за можно враќање на воената служба, суспендирана во 2011 година (неговото повторно воведување ќе бара гласови од повеќе од две третини од пратениците на Бундестагот). Бројот на тенковите е поделен со петнаесет. Две третини од оклопните возила и борците се оперативни, но 60% од хеликоптерите се приземјени. Воените плати и условите за живот во голема мера ги апсорбираат воените кредити, кои се во пораст веќе осум години, на сметка на опремата и обуката.
Веќе во 2019 година, за прв пат, германските трошоци за одбрана ги надминаа француските трошоци. Неодамна објавеното силно буџетско засилување може да го поттикне Бундесверот до ранг на водечка армија на континентот, а во секој случај во Европската унија, пред Франција, обезбедувајќи ѝ невидени офанзивни способности. Под претпоставка дека е завршена, таквата реконструкција би траела една деценија, па дури и една генерација. Двата големи француско-германски индустриски проекти започнати во 2019 година – идниот систем за воздушна борба (SCAF) и идниот борбен тенк (MGCS) – се од структурно значење за европската одбрана во следните 50 години, а неодамна беа подигнати од канцеларот Олаф Шолц до ранг на „апсолутни приоритети“[4] и би можеле да се најдат оживеани : тие се соочија со притисокот што особено го изврши Бундестагот за зголемување на уделот на германската индустрија.
Во Берлин, министерот за одбрана испрати спротивен сигнал во понеделникот, 14 март, објавувајќи дека Берлин купил околу 30 F-35, американски авион дизајниран да стане единствениот ловец на НАТО : во служба на американските воздухопловни сили, овој авион од петтата генерацијата веќе треба да опреми десетина европски нации. Дури и ако проектот SCAF е насочен кон шестата генерација, од 2040 до 2045 година, овој избор фрла сомнеж врз германската подготвеност да се посвети на овој скап проект. Потрагата по европска стратешка автономија, која жестоко ја брани Франција, повторно предводен од Америка, се соочи со НАТО. И што му дава приоритет на нејзиниот принуден сојузник – Германија.
Преведено од: Павлина Димовска
Фусноти:
[1] Прочитајте « Embarras autour des ventes d’armes », Le Monde diplomatique, мај 2015 година.
[2] Прочитајте Jean-Pierre Maulny, « La politique de défense de l’Allemagne : le post-traumatique est encore loin », Revue internationale et stratégique, Париз, n°74, 2009 година.
[3] Прочитајте « La population s’interroge sur le rôle de l’armée : mais que fait donc l’Allemagne en Afghanistan ? », Le Monde diplomatique, февруари 2011 година.
[4] Прочитајте « Vers un nouveau crash européen?», blog Défense en ligne, 3 март 2021 година, https://blog.mondediplo.net
