Бескрајни војни против Палестинците

Во Палестина, историјата се повторува. Редовно, неизбежно, безмилосно. И сè уште е истата трагедија; трагедија што може да се предвиди, бидејќи податоците на теренот се заслепувачки, но која продолжува да ги изненадува оние кои го земаат молкот на медиумите за покорност на жртвите. Секој пат, кризата зазема специфични контури и тргнува по нови патишта, но се сведува на јасна вистина: упорност со децении на израелската окупација, негирање на темелните права на палестинскиот народ и желба да се истераат од нивната сопствена земја.

Пред многу години, по војната во јуни 1967 година, генералот Де Гол беше во состојба да предвиди што ќе се случи: „Израел организира, на териториите што ги презеде, окупација која не може да помине без угнетување, репресија, протерување и има отпор против него, што пак се квалификува како тероризам.¹“ И тој, по повод киднапирањето на израелски авион, во 1969 година, изјави дека не може да се постави на исто рамниште активноста на подземна група, Популарниот фронт за ослободување на Палестина (ПФЛП), наречена во тоа време „терористичка“ и „одмаздата“ на држава како Израел, која во 1968 година ја уништи либанската воздушна флота на аеродромот во Бејрут. Последиците ги наметна со воведување тотално ембарго за продажба на оружје на Израел. Друга епоха, друга визија.

Најновото поглавје од оваа постојано повторувачка катастрофа се отвори во Ерусалим. Елементите се добро познати: бруталната репресија врз младите Палестинци протерани од јавните простори на Портата Дамаск и еспланадата на џамиите, каде што секоја вечер го славеа крајот на постот на Рамазан – билансот: повеќе од триста повредени; инвазијата на истата оваа еспланада од страна на израелската полиција, која не се двоумеше да пушти солзавец кон верниците или да испука наводно „гумени“ куршуми²; планираното иселување на цели семејства од населбата Шеик Џара; упадите, до извиците на „Смрт за Арапите“, на еврејските супремацисти осилени по нивната неодамнешна изборна победа, добиена благодарение на поддршката на премиерот Бенјамин Нетанјаху. Нарушување на светиот месец Рамазан, сквернавење на исламско светилиштето, употреба на брутална сила: многу гласови во Израел ги осудија, ретроспективно, направените „грешки“.

Грешки? Слепа ароганција и презир кон „колонизираните“, поточно. Како што забележа репортерот на Кабелската новинска мрежа (Си-Ен-Ен), што би можело да ги плаши властите кои користат „технологија за следење на движењата на мобилните телефони, беспилотните летала за следење на движењата во и околу стариот град во Ерусалим, како и стотици безбедносни камери“? Особено затоа што се базираат на „илјадници вооружени полицајци распоредени за да ги смират немирите, потпомогнати од камиони кои користат, како што велат Палестинците, „канализациска вода“, гнила течност за прскање против демонстранти, случајни минувачи, автомобили, продавници и домови³.

Ова се броеше без одлучноста на младите во Ерусалим, кои вон каква било политичка организација, застанаа пред силите на репресија. Друго „изненадување“: тие го сторија ова со поддршка на своите браќа и сестри во палестинските градови во целиот Израел, од Назарет до Ум Ал-Фам, уривајќи го така митот за Израел кој би се однесувал на таков начин кон своите граѓани. Сепак, за да се предвидат овие востанија, доволно беше да се прочитаат извештаите неодамна објавени од две големи организации за човекови права, израелскиот Б’Тселем и американскиот Хјуман рајтс воч. Тие утврдуваат дека системот на управување на целата територија на мандатната Палестина, не само на окупираните територии, е систем на апартхејд, дефиниран од Обединетите нации, и може да се сумира во една реченица: на исто земјиште коегзистираат, понекогаш неколку метри едни од други, популации кои немаат исти права, не спаѓаат во исти јурисдикции, не се третираат на ист начин⁴. Оваа нерамноправност ги продуцира истите ефекти како во Јужна Африка пред падот на режимот на апартхејдот: бунт, револт, немири.

Во градовите во кои тие се мнозинство, Палестинците од Израел се погодени од недоволно инвестирање на државата, недостаток на инфраструктура, одбивање на властите да дејствуваат против криминалот; во мешани градови, тие се префрлени во пренатрупани населби, натерани во егзил од притисокот на еврејската колонизација, свесни дека крајната цел на израелската влада е да се ослободи од сите овие „не-Евреи“. Еден млад Палестинец од Израел ја објаснува својата солидарност со населбата Шеик Џара: „Она што се случува во Ерусалим е токму она што се случува и во Јафа и Хаифа. Арапското општество во Израел е подложено на систематско протерување и прогон. Стигнавме до точката на вриење. Никој не се грижи дали можеме да продолжиме да постоиме; напротив. Нè тераат да си заминеме.⁵“

Во Лод, град со 75.000 жители, судирите меѓу Евреите и Палестинците – кои претставуваат дури четвртина од локалното население – беа особено брутални. Последниве остануваат прогонувани преку етничкото чистење од 1948 година, кога ционистичките вооружени групи, лично, протераа дури 70.000 од нив⁶. Истата цел останува да се заврши, дури и ако се манифестира во други форми: станува збор за „завршување на работата“, сега со туркање на Палестинците надвор. 8.000 станбени единици во изградба, и сите се резервирани за Евреите и тука, исто како во Ерусалим или на Западниот Брег, практично е невозможно Палестинец да добие одобрение за градба. Фактот дека некој Палестинец има израелски пасош не го менува ова.

Крај на првиот чин

 

Првиот чин на тековната драма заврши на 10 мај. Израелските власти мораа да се повлечат, барем делумно. Палестинската младина ја поврати контролата над улиците; џамијата Ал-Акса беше евакуирана; Врховниот суд на Израел, кој требаше да го одобри протерувањето на неколку семејства од Шеик Џара – како што редовно ја одобрува јудаизацијата на Палестина⁷, сепак ја одложи својата одлука за еден месец. Дури и демонстрациите планирани да го прослават со дефиле „ослободувањето“ на градот и неговите свети места во 1967 година, се претворија во фијаско. Неговата рута е изменета за да се заобиколат палестинските населби, потврдувајќи ја поделбата на два дела од „обединетата и вечна престолнина на Израел“ и отпорноста на Палестинците: тие претставуваат 40% од населението – иако општината им посветува само 10 % од нејзиниот буџет⁸, додека тие беа само 25% во 1967 година.

Истиот ден, по изрекувањето ултиматум со барање за повлекување на полицијата од Ерусалим, Хамас, на власт во Газа, лансираше ракетен напад против блиските израелски градови, отворајќи нов акт на бунт. Веднаш бевме сведоци на медиумски напад против „терористичката организација“, иранскиот пион, чие прибегнување кон насилство би спречило какво било политичко решение. Но, кога „периодите на смиреност“ (т.е. оние кога само Палестинци се убиени, без никогаш да се спомнат на „насловните страници“) ја поттикнале владата на премиерот Нетанјаху да преговара за вистински мир? Како што се присетува Нелсон Мандела во своите мемоари, „Секогаш угнетувачот, а не угнетуваниот, е тој што ја одредува формата на борбата. Ако угнетувачот употреби насилство, угнетениот нема друг избор освен да одговори со насилство.⁹“

Ниту насилната природа на Хамас ниту неговата етикета на „терористичко“ движење не го спречија премиерот Нетанјаху да го направи негов привилегиран соговорник во неколку наврати од неговото прво станување премиер во 1996 година за да ја ослаби палестинската власт. Така се надеваше дека ќе ја расцепка палестинската кауза помеѓу Газа и Рамала – што му дозволи, покрај тоа, да објасни дека не може да се преговара со поделени Палестинци! Неговата влада беше таа што дозволи трансфер на стотици милиони долари од Катар во Газа за делумно санирање на територијата, под блокада од 2007 година и уништена за време на војната во 2014 година¹⁰. Нема сомнение дека дел од овие пари му овозможија на Хамас, со помош на Иран и либанскиот Хезболах, да ги обнови и развие своите воени арсенали и борбени способности.

Израелската армија, убедена дека му зададе смртоносни удари на Хамас во својата офанзива во 2014 година и дека „купила мир“ за неколку долари, беше изненадена од неговиот влез во битката за Ерусалим – уште еден доказ за армиската ароганција и нејзината неспособност да го разбере „менталитет на колонизираните“. Сите Палестинци, муслимани и христијани, го сметаат Ерусалим како срцето на нивниот идентитет. Фотографии или уметнички слики од градот, понекогаш дури и модели на џамијата Ал-Акса или Светиот Гроб, ги красат нивните домови. Обемот на движењето за Шеик Џара, што се протегаше на Палестинците од Израел, го натера Хамас да се вклучи, со сета своја тежина, во битката, особено што можноста за политички напредок беше блокирана со одлуката на претседателот на палестинската власт, Махмуд Абас, да ги одложи законодавните и претседателските избори – одлука мотивирана од стравот да не биде дезавуиран од народниот глас и од одбивањето на Израел да дозволи изборите да се одржат во Источен Ерусалим.

Со ангажирање, Хамас помогна во обединувањето на сите Палестинци: на оние во територијата на мандатната Палестина, на оние во бегалските кампови, но и на оние кои живеат распрснати низ целиот свет. За тоа сведочи генералниот штрајк во кој учествуваа оние од Ерусалим, од окупираните територии и од Израел, на 18 мај – прв ваков, по повеќе од триесет години. Овој успех е постигнат и покрај постојаните политички поделби, и меѓу Хамас и палестинските власти, и во рамките на самиот Фатах. Овие поделби ќе се одразат и на начинот на кој Палестинците можат да ги консолидираат своите придобивки.

Воена победа која се уште не е добиена

 

На воен план, израелската армија го направи она што знае да го стори: ја примени доктрината на генералот Гади Ејзенкот, развиена по војната против Либан во 2006 година. Наречена „доктрина на Дахија“, именувана по округ во јужен Бејрут каде се наоѓаа канцелариите на Хезболах, доктрината се залага за непропорционален одговор и „одмазда“ против цивилните области кои можат да послужат како база на непријателот. Ниту една друга армија во светот не се осмели толку отворено да формулира ваква „терористичка доктрина“ – иако, се разбира, многу од нив не се двоумат да ја спроведат, без разлика дали станува збор за Американците во Ирак или Русите во Чеченија. Израелската армија има повеќе од еден идеален изговор: бидејќи Хамас ја контролира Газа од 2007 година, секоја канцеларија за данок, образование или социјална помош може да се нарече легитимна цел. Билансот е ужасен: повеќе од 230 Палестинци убиени, вклучително и шеесетина деца; 1.800 повредени; шестотини куќи и десет облакодери тотално уништени; погодени медицински центри, универзитети, трафостаници. Ваков биланс сигурно ќе го заинтересира и Меѓународниот кривичен суд, кој ја стави на дневен ред ситуацијата во самата Палестина.

Сето ова за каков резултат? Ова е „најнеуспешната и бескорисна израелска операција во Газа“, осудува Алуф Бен, главен уредник на израелскиот дневен весник Хаарец. Армијата не само што не предвиде ништо – таа се гордее со секој нов круг на „искоренување на терористичките организации и нивните инфраструктури“ – туку „нема ниту една идеја како да го осакати Хамас и да го дестабилизира. Уништувањето на неговите тунели со моќни бомби (…) не нанесе сериозна штета на борбените способности на непријателот¹¹“. Уште посериозно, иако „железната купола“, уредот за пресретнување ракети, дозволи бројот на смртни случаи кај жителите на израелските градови да биде ограничен на дванаесет, сепак тоа не го спречи  пресвртот во нивниот секојдневен живот, бидејќи сега тие беа принудени да се сокријат во засолништа, вклучително и во Тел Авив и Ерусалим. Ракетите и проектилите стануваат менувач на играта: сега, ниту еден град во Израел не е безбеден како таков – ова веќе е видено за време на војната водена против Хезболах во 2006 година. И може да се замисли утре војна на повеќе фронтови: Газа и Либан, дури и Јемен, каде што Хутистите, кои имаат значителен капацитет за ракетни напади – користени како одговор на саудиските бомбардирања – се заканија дека ќе се повлечат и сега ќе служат против Израел.

За време на војната во 2014 година, набљудувачите веќе забележаа зголемени воени перформанси на Хамас; тие дополнително се зголемија на балистичко поле. „Бројот на високи водачи на Хамас што израелската армија ги уби, покажува дека ова не е „минлива организација“, како што тврдат многу аналитичари,“ забележува Зви Бар‘ел во весникот Хаарец. „Некои од овие луѓе имаа импресивни позиции – командант на градската бригада на Газа, раководител на сајбер единица и на развој на ракети, раководител на сектор за проекти и развој, раководител на одделение за инженерство, командант на техничкиот оддел на воено разузнавање, и раководител на производство на индустриска опрема. Се работи за армија со буџет, хиерархиска и организирана, чии припадници имаат степен на обука и знаење како е потребно за управување со инфраструктурите, и за опстанок и за офанзива.¹²“ Атентатот врз неколку кадри на Хамас нема да промени ништо: од урнатините веќе излегува нова генерација милитанти и кадри, носени од уште повеќе неизгаслив гнев против „израелскиот непријател“.

Овој гнев не е ограничен на Палестинците. Мобилизацијата во нивна полза во арапскиот свет не пораснала во такви размери, уште од втората Интифада (2000-2005 г.). Стотици илјади луѓе маршираа во Јемен и Ирак – иронично е да се запамети дека една од целите на Американската војна во 2003 година, беше да се поттикне воспоставување на дипломатски односи помеѓу Багдад и Тел Авив. Протести се одржаа, дури и во Либан, Јордан, Кувајт, Катар, Судан и Мароко. Палестинското прашање, далеку од маргинализирано со потпишувањето на Абрахамските договори потпишани помеѓу Израел, Обединетите Арапски Емирати и Бахреин¹³, останува во срцето на арапскиот идентитет. Надежите за „нормализација“ со Саудиска Арабија или Мавританија се (привремено?) во аут. Дури и во Египет, гневот беше изразен на социјалните мрежи, но и во официјалниот печат. И твитот за Палестинците од Мохамед Салaх, славниот фудбалски напаѓач кој игра за ФК Ливерпул, беше нашироко пренесен.

Поставена во позадина од западните дипломати, Палестина се врати во центарот на дебатата. Ниту една друга кауза, од борбата против апартхејдот во Јужна Африка, не предизвикала таков излив на солидарност низ целиот свет, од Латинска Америка до Африка. Во самите САД, голем број функционери на демократите зазедоа став против срамното соучесништво на Џозеф Бајден, со зборови што дотогаш не беа видени. Неколку личности на американската левица веќе не се двоумат јавно да користат поими како „окупација“, „апартхејд“ или „етнонационализам“. Така, Александрија Окасио-Кортез, претставник од Њујорк во Претставничкиот дом на САД, на 13 мај објави на Твитер: „Интервенирајќи само за да се зборува за постапките на Хамас – кои се за осуда – и одбивајќи да ги признае правата на самите Палестинци, Бајден ја зајакнува заблудата дека Палестинците се во коренот на овој циклус на насилство. Ова не претставува неутрален јазик. Застана на едната страна – онаа на окупацијата.“ Ден претходно, таа беше една од дваесет и пет функционери на демократите кои побараа од државниот секретар Антони Блинкен да изврши притисок врз израелската влада за да се спречи протерување на скоро две илјади Палестинци од Источен Ерусалим. „Ние мора да ги браниме човековите права насекаде“, твитна една од потписниците,  Мари Њуман. Од друга страна, во Европа, а особено во Франција, сме сведоци – и покрај мобилизациите во корист на Палестина – на земање страна со Израел и неговиот дискурс за „војна против тероризмот“ или за „самоодбрана“.

Дали ќе трае примирјето што стапи на сила на 23 мај? Што ќе се случи со семејствата на кои им се заканува депортација во Шеик Џarара? Дали палестинските власти ќе го преживеат својот политички банкрот? Тоа сигурно не е последниот чин на претставата што штотуку се одигра. Палестинците, истерани и надвор од своето место на живеење, уште еднаш ја покажаа својата решеност да не исчезнат од дипломатската и географската карта на светот. Дали навистина ќе треба да почекаме за следната криза, со нејзината поворка на уништување, смрт и страдања, за да ја покажеме нашата свест за истата?

Во 1973 година, по нивните неуспешни дипломатски обиди да ги вратат териториите изгубени во 1967 година, Египет и Сирија ја започнаа октомвриската војна против Израел. Запрашан за оваа „агресија“, Мишел Жобер, тогашниот француски министер за надворешни работи, одговори: „Дали обидот за стапнување дома претставува дело на агресија?“ Дали претставува акт на агресија, кога се обидувате да ги потврдите своите права?

Преведено од: Дарко Путилов

---

_{Фусноти:}

1.  _{Види: Hélène Aldeguer et Alain Gresh, Un chant d’amour. Israël-Palestine, une histoire française, La Découverte, Париз, 2017.}
2.  _{Види: Jean-Pierre Filiu, « Le mythe des “balles en caoutchouc” israéliennes », Un si proche Orient, 16.05.2021, www.lemonde.fr/blog/filiu/}
3.  _{Ben Wedeman et Kareem Khadder, « Israel holds all the cards in Jerusalem, yet the city has never been more divided », CNN, 12.05.2021, https://edition.cnn.com}
4.  _{« Des politiques israéliennes abusives constituent des crimes d’apartheid et de persécution », Human Rights Watch, 27.04.2021, www.hrw.org}
5.  _{Nir Hasson, « “There’s systematic expulsion of Arab society in Israel, and we’ve reached a boiling point” », Haaretz, Тела Авив, 12.05.2021.}
6.  _{Види: Ari Shavit, « Lydda, 1948 », The New Yorker, 14.10.2013.}
7.  _{Види: Sylvain Cypel, « En Israël, la Cour suprême conforte les partisans de la colonisation », Orient XXI, 27.04.2015, https://orientxxi.info}
8.  _{Види: особено извештајот на Б’Тселем за Ерусалим, www.btselem.org/jerusalem}
9.  _{Види: « L’Évangile selon Mandela », Le Monde diplomatique, јули 2010.}
10.  _{Види: Olivier Pironet, « À Gaza, un peuple en cage », Le Monde diplomatique, септември 2019.}
11.  _{Aluf Benn, « This is Israel’s most failed and pointless Gaza operation ever. It must end now », Haaretz, 18.05.2021.}
12.  _{Zvi Bar’el, « Looking for Gaza victory against Hamas, Israel lost the battle for Jerusalem », Haaretz, 15.05.2021.}
13.  _{Види: Akram Belkaïd, « Idylle entre les pays du Golfe et Israël », Le Monde diplomatique, декември 2020.}