А во меѓувреме, Франција е заглавена во Сахел

„Војната за ослободување на Мали заврши. Добиена е“, изјавува Жан-Ив Ле Дриан на 20 март 2014 година, четиринаесет месеци по започнувањето на операцијата „Сервал“.¹ „Акцијата на француските сили“, продолжува францускиот министер за одбрана, „ѝ овозможи на оваа земја да го врати својот суверенитет, своите демократски институции, да одржи избори и да ја врати гордоста што му припаѓа на Мали“. (Радио Монте-Карло, 20 март 2014 година). Седум години подоцна, во најмала рака, таков триумфализам изненадува. Џихадистичките групи ја проширија својата контрола и во соседните држави Нигер и Буркина Фасо. Мали не успеа повторно да воспостави ефективна контрола на северот, особено во Кидал, упориштето на сепаратистите од Туарег. Што се однесува до нејзините „демократски институции“, тие се суспендирани откако армијата ја презеде власта во Бамако во август 2020 година и полковникот Асими Гоита ја распушти преодната влада во мај 2021 година.

На 10 јуни 2021 година, францускиот претседател Емануел Макрон конечно јавно признава дека е невозможно да се направи замена на пропаднатите држави: „Не можеме да обезбедиме региони што повторно паѓаат во аномија, бидејќи државите одлучуваат да не преземат одговорност, или тоа е работа што нема крај“². Но, ова можеше да се утврди уште во 2013 година. Навистина, војниците од операцијата „Бархане“, која ја замени операцијата „Сервал“, никогаш немале финансиски или политички средства да го пополнат вакуумот на јавна власт во руралните и оддалечените области каде што дејствувале џихадистички групи. Напротив, тие наидоа на бројни технички проблеми кои често ја нагласуваат застареноста на нивната опрема и, понекогаш, недостатоците на персоналот кој е слабо прилагоден на локалните културни реалности во регионот. Фокусирани на прашањето за тероризмот, нивното распоредување во Сахел, исто така, даде прилично очајно чувство дека се обидуваме повторно и повторно да ги пополниме дупките за да го избегнеме најлошото.

Посериозно, опцијата „за целосна безбедност“ и одбивањето да се разгледаат и најмалите можности за преговори со бунтовниците опишани како џихадисти, направија Франција да изгледа дури и како пречка за мирот. Тврдоглавоста на Париз е во спротивност со еволуцијата на неговите сојузници, или на генералниот секретар на Обединетите нации (ОН), Антенио Гутереш, кој сега повикува на политички дијалог³. Самите власти на Мали официјално размислуваат за преговори со една од џихадистичките групи, Масина катиба, во регионот Мопти; донесен во јули 2019 година, законот за национално помирување дури обезбедува и правна рамка за амнестија на бунтовниците. Буркина Фасо веќе тајно склучи прекин на огнот со муџахедините на групата Ансарул ислам во провинцијата Сум, на границата со Мали⁴. Што се однесува до Нигер, веќе во мај 2016 година, започна дискусија со елементи на Фулани на Исламската држава во Големата Сахара (ЕИГС), што ни го потврди претседателот Мохамед Базум⁵.

„Со терористите, не се преговара“

Заедничко за овие три земји е тоа што тие бараат да преговараат само со своите граѓани. Сепак, тие немаат намера да се вклучат во разговори со странци, во суштина Алжирци или Сахравијци. Предизвикот е да се идентификуваат сигурни соговорници и точно да се дефинира политичкиот периметар на преговорите со цел да се стави крај на насилството. Во тек се дискусии што би можеле да доведат до владино финансирање на џамии, медреси или исламски судови, слично на моделот на Исламската Република Мавританија⁶.

Сè, исто така, зависи и од воениот притисок што државите во регионот ќе можат да го извршат врз бунтовниците за да ги поттикнат да ги направат нивните барања поумерени, додека Франција допрва треба да го прецизира распоредот за повлекување на своите војници. Веќе активни во областа пред 2013 година, специјалните сили на операцијата „Сабја“ ќе останат на терен и ќе продолжат да водат војна преку дрон. Прашањето е дали целната елиминација на џихадистичките водачи може да биде дел од пошироката стратегија за решавање конфликти, со цел да се поттикне дијалог меѓу бунтовниците.

Ништо не е помалку сигурно со оглед на непопустливоста на Елисејската палата во овој поглед, „Со терористите, не се дискутира“, повторува Макрон во согласност со неговите претходници⁷. Преговарањето со бунтовниците би било еднакво на признавање на неуспехот на воената опција и би можело да даде впечаток на капитулација пред непријателот кој е далеку инфериорен во однос на луѓето и оружјето. Макрон има намера да ги повлече трупите ангажирани во операцијата „Бархане“ затоа што не сака да се најде во понижувачката позиција на Американците, кои дваесет години по нивното доаѓање во Авганистан мораа да се справат со Талибанците и јавно да го признаат ќорсокакот до кој доведе нивната интервенција таму. Макрон повеќе сака да ги антиципира работите, надевајќи се дека поголемите последици од неуспехот на неговата воена стратегија, сепак нема да влијаат врз неговиот имиџ.

Во случајот со Франција, преговарањето би значело и одбивање на дискурсот развиен од 2013 година во Мали, а потоа и во соседните земји од 2014 година. Во тоа време, Ле Дриан навистина го постави прашањето за вахабистичката индоктринација и сеопштиот „пожар’ во „Сахелистан“ што ќе го загрозеше светскиот мир. Успеа да ја натера владата да се бори против бунтовници кои никогаш не извршиле напади на Запад, за разлика од Ал Каеда и Организацијата на Исламската држава (ОЕИ), кои го прават тоа од Авганистан, Сирија или Ирак. Неговиот директор за комуникации, Саша Мандел, внимателно ги избра своите „јазични елементи“ за да добие согласност од ОН за француската воена интервенција во име на „борбата против тероризмот“. Според него, џихадистите требало да го трансформираат Мали во нов Авганистан и со ризик да го преземат Бамако.

Едно локално движење на бунтовниците активни на северот на Мали, тогаш послужи како „изговор“, според зборовите на американската политичарка Марина Хенке, за најголемата надворешна операција на француската армија од Алжирската војна⁸. Но, плановите за интервенција веќе беа готови, првично за повторно освојување на северниот дел на земјата. Бидејќи областа е од мал економски интерес, одлуката на Елисејската палата можеше да се заснова на внатрешно-политички размислувања – на пример, престижот со успехот на таквата операција што може да им се даде на оние што ја организираа, во овој случај претседателот Франсоа Оланд и неговиот министер Ле Дриан, како што предложија двајца новинари од Ле Фигаро, Изабел Ласер и Тиери Оберле, во  својата книга посветена на истражување⁹.

На меѓународен план, операцијата „Бархане“ овозможи да се претстави Франција, поранешниот колонизатор, како бедем против џихадистичкиот варваризам, па дури и против „миграцискиот притисок“ врз Европа, со што се зајакна нејзиниот статус како средна сила и го оправда своето постојано место на Советот за безбедност на ОН. Воено-индустриското лоби исто така се залагаше за ова, бидејќи сеништето на ширењето на тероризмот инспириран од Вахабисти го легитимираше одржувањето на одбранбениот буџет и постојаните бази јужно од Сахара… додека Париз продолжи да нуди обука и воена опрема за Саудиска Арабија, операциите во Сахел овозможија француското оружје да се тестира во реални услови и Париз да се пофали со нивната ефикасност.

Измислената големина на заканата, исто така, ќе се искористи за регрутирање млади луѓе привлечени од посветеност во борба за својата земја, од ветување за африканска авантура и од компензација за тешкотиите за служба во странство (ИССЕ) – бонус, доделен на војници испратени во надворешни операции (ОПЕКС).

Инсистирањето на глобалната димензија на џихадизмот ја маскираше локалната динамика на кризата во Сахел, во контекст каде тероризмот никогаш не беше повеќе од симптом на распаѓање на државите во регионот¹⁰. Наместо да ги разгледа корените на политичкото зло, Елисејската палата се потпираше на „севкупната безбедност“, особено под влијание на Ле Дриан, кој се пресели директно од Министерството за одбрана (2012-2017) во Министерството за надворешни работи. Ова слепило е широко споделено во владејачката елита. Во парламентарниот извештај од минатиот април, три пратенички, Франсоаз Дима, Серин Моборњ (од „Републиката во движење“) и Натали Сер („Републиканци“), изјавија дека операцијата на Франција била „едногласно поздравена од страна на [нејзините] партнери (…), и во однос на безбедносниот столб (…) и за нејзините постапки во корист на подобрено управување и развој во земјите од регионот“. И да заклучат, без око да им трепне: „Нема решение денес без операцијата „Баркане“ ¹¹.

Изјавата, која ги минимизира самите африкански решенија, е доста значајна за идејата дека поранешната колонијална сила го има неопходниот карактер за своето присуство во регионот на Сахел. Затоа останува прашањето: дали крајот на операцијата „Бархане“ ќе даде можност да се доведат во прашање француските интервенционистички постулати во сопствениот двор?

Преведено од: Дарко Путилов

_{Фусноти:}

1. _{Прочитајте: Philippe Leymarie, «L’armée française doit-elle quitter le Sahel ? » Le Monde diplomatique, февруари 2021 година.}
2. _{« Conférence de presse en amont des sommets du G7 et de l’OTAN», Élysée, Париз, 10 јуни 2021 година, www.elysee.fr}
3. _{« Sahel : dialogue possible avec certains groupes extrémistes, estime Antonio Guterres», Agence France-Presse, 19 октомври 2020 година.}
4. _{Sam Mednick, « Burkina Faso’s secret peace talks and fragile jihadist ceasefire», The New Humanitarian, 11 март 2021 година, www.thenewhumanitarian.org}
5. _{Сп. «La fin de l’opémtion “Barkhane” vue du Niger», The Conversation, 20 јуни 2021 година, https://theeonversation.com}
6. _{Ferdaous Bouhlel, « (Ne pas) dialoguer avec les groupes “djihadistes” au Mali?», Fondation Berghof, 7 мај 2020 година, https://berghof-foundation.org}
7. _{Benjamin Roger et Marwane Ben Yahmed, « Exclusif — Emmanuel Macron : “Entre la France et l’Afrique, ce doit être une histoire d’amour”», Jeune Afrique, Paris, 20 ноември 2020 година.}
8. _{Marina Henke, « Why did France intervene in Mali in 2013 ? Examining the role of Intervention Entrepreneurs », Canadian Foreign Policy Journal, vol. 23, no. 3, Отава, 2017 година.}
9.  _{Isabelle Lasserre et Thierry Oberlé, Notre guerre secrète au Mali. Les nouvelles menaces contre la France, Fayard, Париз, 2013 година.}
10. _{Прочитајте: Rémi Carayol, «Au Mali, la guerre n’a rien réglé», Le Monde diplomatique, јули 2018 година.}
11. _{Françoise Dumas, Sereine Mauborgne et Nathalie Serre, « Rapport d’information sur l’opération “Barkhane”», n° 4089, Assemblée nationale, Париз, 14 април 2021 година.}