Le Monde Diplomatique – Македонско издание

Путин, судиите и бомбата

Дали г. Џорџ В. Буш и г. Ентони Блер некогаш ќе бидат кривично гонети од меѓународниот правосуден систем затоа што ја започнале инвазијата на Ирак на лажни основи? Со покренување постапка против рускиот претседател, Меѓународниот кривичен суд не се коцка само со својот кредибилитет туку и со својата иднина.


Од Матијас Делори*
* Истражувач по политички науки во Националниот центар за научни истражувања (CNRS) и во Центарот Марк-Блох во Берлин.


Фото: lil-artsy/pexels

На 17 март, Меѓународниот кривичен суд (МКС) издаде налог за апсење на рускиот претседател Владимир Путин за воено злосторство : депортација на украински деца. Бидејќи Судот нема средства за нејзино извршување, оваа одлука нема да има никакви краткорочни последици за него. Но, тоа е далеку од тоа да биде тривијална работа. Ова е првпат оваа институција да покрене обвинение против шеф на држава со термонуклеарно оружје, особено во време на војна.

Сега се можни неколку сценарија. Првото би било она за зајакнување на меѓународната кривична правда. Од неговото создавање во 1998 година, МКС претрпе значителни ограничувања. Покрај фактот што многу од најмоќните земји (САД, Кина, Израел итн.) го немаат ратификувано нејзиниот основачки статут, таа нема полиција која е способна да ги спроведе нејзините казни. Судот го зголеми бројот на случаи во кои се вклучени државјани на слаби, главно африкански, држави, што предизвика обвинувања за расизам од Африканската унија[1]. Во 2010-тите, обвинителот Фату Бенсуда, кој служни на функција од 2012 до 2021 година, храбро отвори два случаи против САД и Обединетото Кралство за злосторства извршени во Авганистан и Ирак. Вашингтон потоа ги укина визите и ги замрзна средствата на членовите на Судот додека случаите не беа отфрлени. Лондон употреби правни аргументи за да ја принуди обвинителката сама да го затвори случајот. Дали одлуката да се подигне обвинение за претседател на голема воена сила значи дека сега никој не е безбеден, ако не од извршување на казна, тогаш барем од постапка или дури и од осуда во отсуство? Ова оптимистичко толкување ќе биде потврдено ако утре Судот обвини други моќни луѓе, на пример поранешниот американски претседател Џорџ В. Буш за неговата улога во инвазијата на Ирак во 2003 година. Сепак, таквиот развој на настаните изгледа многу малку веројатен.

Напротив, во второто сценарио, се гледа гонењето на претседателот Путин како смртна казна на МКС. Со донесување на ваква одлука во контекст на екстремна поларизација, Судот само ќе се обиде на сопствената нелегитимност. Лидерите на земјите кои се непријателски настроени кон Судот и блиски до Москва имаат слобода да ја осудат неговата „политизација“ и бесрамниот „двојен стандард“, како што тоа го направи г. Ванг Венбин, портпарол на кинеското Министерство за надворешни работи[2]. Ден по издавањето на налогот за апсење, претседателот Си Џинпинг го посети г. Путин. Поддржувачите на МКС и инаку противниците на Русија, од друга страна, ја поздравуваат смелоста на јурисдикцијата. Ова би бил „само почеток на процесот за да се повикаат Русија и нејзиниот лидер да одговараат за злосторствата и за оние злосторства што ги вршат во Украина“, рече г. Жозеп Борел, висок  претставник на Европската унија за надворешни работи. Не може да има неказнивост“ (Ројтерс, 17 март 2023 година).

Но, што ако оваа одлука нема криминално дејство? Земјите од југот кои ги ратификуваа статутите на Судот се некаде помеѓу овие два пола. Нивниот недостаток на реакција покажува длабока непријатност. Сепак, тие ќе бидат законски обврзани да го уапсат шефот на руската држава доколку тој ја посети нивната територија. Прашањето ќе се постави следниот август доколку тој присуствува на самитот на БРИКС (Бразил, Русија, Индија, Кина, Јужна Африка) во Дурбан. Во 2015 година, повикувајќи се на својот дипломатски имунитет, Преторија одби да го уапси г. Омар Ал Башир, обвинет за злосторства против човештвото во Дарфур, додека беше во посета на земјата. Долго време по тој настан, на 6 јули 2017 година, судиите во Хаг можеа само да ѝ издадат формална опомена на Јужна Африка, бидејќи не беа предвидени санкции во случај на несоработка од страна на држава-членка.

Третото сценарио започнува од едноставно и чудно малку земено предвид набљудување : г. Путин има сигурен начин да избегне да ја изгуби војната против Украина и на тој начин никогаш да не заврши во Хаг : да прибегне кон термонуклеарни бомби. Малкумина сериозно ја сфаќаат заканата, дури и кога Москва најавува распоредување на тактичко нуклеарно оружје во Белорусија. Но, што ако исходот од конфликтот и внатрешната ситуација во Русија ја направат веродостојна екстрадицијата во Хаг?

Едно е сигурно : на краток рок, одлуката на МКС ја прави уште пооддалечена перспективата за излез од конфликтот во Украина преку преговори. Навистина постои тензија меѓу правдата и дипломатијата. Првото се заснова на потрагата по вистината, второто на компромисот. Ако некој не преговара (барем јавно) со криминалец, кривичната постапка започната во време на војна, исто така, има ефект на радикализирање на обвинетите и нивните поддржувачи, кои се стигматизирани или ставени во агол, како во третото сценарио споменато погоре. Во 2003 година, обвинителството на МКС препорача да се проценат ризиците од „влошување“ на конфликт или „дестабилизирање на ситуацијата[3] пред да се преземе акција. Се чини дека оваа загриженост е заборавена, освен ако Судот не го има на ум четвртото сценарио : обидот да влијае на политиката на г. Путин во замена за отфрлање на сите или дел од обвиненијата. Затоа постои парадокс : потрагата по правда го отежнува изнаоѓањето излез од конфликтот во Украина и го зголемува ризикот (невозможен да се процени) од голема катастрофа од која Украинците би биле првите жртви…

Преведено од: Павлина Димовска


Фусноти:

[1] Прочитајте Francesca Maria Benvenuto, « La Cour pénale internationale en accusation », Le Monde diplomatique, ноември 2013 година. Прочитајте исто William Bourdon, « Quelle loi contre les invasions armées ? », јуни 2022 година.

[2] Cf. John Feng, « China Says Putin Has ‘‘Immunity’’ From War Crimes Prosecution », Newsweek, 23 март 2023 година, https://www.newsweek.com

[3] Меѓународен кривичен суд, Правила на канцеларијата на обвинителот, 3 јуни 2003 година, цитиран од  Henry Lovat, « Delineating the Interests of Justice », Denver Journal of International Law & Policy, 35-2, јануари 2007 година.

Поврзани текстови

Кошничка

Cart is empty

Вкупно
ден0.00
0
LeMonde Diplomatique - македон

FREE
VIEW