Може ли да се замисли позборлеста демонстрација? Еден млад студентски активист, Луис Бојар, се истакнува со својата дрскост; тој станува редовен соработник на телевизиска програма, Не го допирајте мојот телевизор, малку ценета, но многу гледана. Неговата медиумска ноторност му помогна да биде избран за кандидат на партијата Непокорна Франција (ЛФИ); гласањето на избирачите го прави пратеник. Кога се враќа како гостин во емисијата што му ја осигура ноторноста, водителот, многу попознат од него, Сирил Хануна, го навредува штом се осмелува да го испраша Винсент Болоре, десеттиот најбогат човек во земјата и сопственик на каналот: „Ти си едно лајно“, „губитник“, „морон“, „Ми се гади што си пратеник“. Навредата што се фрла наоколу, само ја илустрира состојбата на рамнотежа на моќта помеѓу политичкиот и медиумскиот свет.
Скандалот ја поттикнува публиката на следните емисии каде сите го осудуваат неблагодарното „дете“ кое го „издало својот пријател“ Хануна. „Искрено, тоа беше недостаток на почит“, рече еден од говорниците, мислејќи на пратеникот кој беше навредуван, а не на домаќинот на емисијата кој навредуваше. Стапицата се затвори: програмата навистина беше поздравена од неколку лидери на ЛФИ кои сакаат да се обратат до својата голема публика, млада и популарна. “Ние одиме секаде каде што можеме да го кажеме јавно нашиот збор”, објаснува Жан-Лик Меланшон по инцидентот. Но, по која цена?
Прашањето за односот меѓу политичките партии, здруженијата и синдикатите, од една страна, и медиумите кои го монополизираат инсценирањето на јавниот живот од друга страна – открива еден голем парадокс: ретко кога е толку изразено зацврстувањето на позицијата на масовните медиуми и парите во општеството; никогаш не изгледала толку опортунистичка критиката на медиумите од страна на француската радикална левица. Секоја организација која го оспорува воспоставениот поредок знае, сепак, дека медиумите и моќта се поврзани. „Новинарите“, предупредуваат двајца универзитетски професори кои се непријатели на спомнатото екстремно левичарско општествено движење, „мора да запомнат дека тие не се само набљудувачи, туку и дел од елитата чија улога е да ја заштитат земјата од хаос“.[1] Демонстрантите, исто така, не се несвесни за непопуларноста на главните уредници. Сепак, тие прифаќаат, во различен степен, да се усогласат со барањата на овие ТВ уредници, без разлика дали тоа е да присуствуваат како декор во студиото на каналите за континуирани вести или да прифатат позиција како гостин во некоја забавно-популарна програма. Но, дали можеме да ги користиме големите средства за комуникација без ризик да бидеме заробени од нив? Какви компромиси треба да се направат при изборот да се „зборува во медиумите“?
Да се зборува во медиумите, пред сè, значи да се одобри идејата дека големите комуникациски компании го дистрибуираат зборот во општеството: затоа на новинарите е да популаризираат одредени мобилизации, да игнорираат други, да избираат свои соговорници. За едно ново движење, предизвикот е од витално значење, бидејќи станува збор за пробивање на ‚стаклениот таван‘ на јавната дебата. Сепак, медиумите им даваат приоритет на организациите кои ги репродуцираат формите на медиумскиот спектакл: да се биде млад, смешен, интересен, забавен, краток во говорот, симболичен, раздорен; да се инсценираат активности каде шокот од сликите ја компензира релативната слабост на бројот – да се маршира гол, да се облекува како кловн, да се испрска боја врз заштитното стакло на уметничката слика. Иронични, чудни, духовити, слоганите што ги придружуваат овие „политички настапи“ звучат како реклама или наслов во медиумите, за разлика од „протестните“ пароли кои новинарите ги доживуваат – како доста досадни.
Оваа листа на интервенции понекогаш дава плод: здружението АктАп доби забележителни резултати во 1990-тите. Во поново време, борбата против глобалното затоплување беше засилена со испади на еколошки активисти. Но, не сите протести имаат средства за такво организирање. „Нестандардните“ форми на дејствување генерално произлегуваат од урбаните и образованите општествени слоеви, или од вработените од средната класа. Во 2004 г., гневните истражувачи имаа спонтана поддршка од парискиот печат до тој степен што дневниот весник Ле Монд им ја посвети својата насловна страница – дури шест пати помеѓу 3 и 11 март. Два месеци подоцна, кога работниците на ЕДФ (француското електростопанство) штрајкуваа предизвикувајќи прекин на струјата, цртеж на Планту на „насловната страница“ на истиот весник ги споредува со американските режимски мачители во затворот Абу Граиб во Ирак (9 јуни 2004 година). И во двата случаи, целта беше да се зачува јавниот сервис.
Ако очекуваат медиумска реакција, обичните вработени во обичните компании мора да преземат вонредни работи: да се закануваат дека ќе ја разнесат нивната фабрика, како работниците на Селатекс во Живе во Ардените во јули 2000 година и оние на ГМС во Креуз; да ги заклучат директорите на своите компании, ограбувајќи ја потпрефектурата… Или да го нападнат Шанзелизе, како Жолтите елеци во 2018 година. Ризиците што ги преземаат некои и други се разликуваат: истражувачите кои протестираа лежејќи во бели мантили на тротоарот се изложени на ларингитис; скоро 2.300 членови на Жолтите елеци беа осудени, 400 затворени, некои осакатени доживотно.
Ова селективно медиумско внимание може да го трансформира однесувањето на социјалните движења: поверојатно е да се изберат дејства со непосредни медиумски реакции, без секогаш да се прашуваат дали присуството на камери всушност помага да се постигнат долгорочните политички цели. Сепак, полесно се постигнува триумф во ТВ вестите отколку капитулација на работодавците или владата. Кога присуството во медиумите станува цел сама по себе, стратегијата на организацијата се сведува на низа потези прилагодени да ги привлечат новинарите. Последниве, читаме во Комплетот за герила. Нов водич за активисти (Ла Декуверт, 2008), „се луѓе во брзање. Мораме да им ја олесниме работата.“ „Колку повеќе квадрати можете да штиклирате на следнава листа, толку е поголема веројатноста дека вашата акција ќе биде прикажана во медиумите“. „Квадратите“? Новост, драматизација, конфликт, нарушување, ВИП, симболично, необично, скандал, полемика итн.
Не само што медиумската стратегија може да го промени правецот на организацијата како движење, туку може да го промени и неговото пополнување со нови членови. Осврнувајќи се на неговото искуство во 1960-тите со движењето Американски студенти за демократско општество (СДС), социологот Тод Гитлин истакна дека организацијата „почнала да прави симболични настани за намерно да го привлече вниманието на медиумите. Резултатот: новите членови на СДС му се придружија за да ја најдат сликата што ја виделе на телевизија. Пушеа дрога, не читаа многу и дојдоа да се релаксираат.“[2] Шеесет години подоцна, „ексклузивната истрага“ на Бернар де ла Вилардиер посветена на борбата против изградбата на аеродромот Нотр-Дам-де-Ландес (М6, 29 март 2015 година), ќе понуди далечно ехо на размислувањата на Гитлин. Со наслов „Еколози, екстремисти или маргинализирани: кои се овие „задисти“ кои ѝ пркосат на државата?“, репортажата самозадоволно прикажува ослабени луѓе, човек кој се фали дека пие бензин, друг што мавта со секира…
Функционирањето на новинарскиот свет опседнат со нови вести и актуелности, им поставува на поддржувачите на медиумската трка прашање кое е тешко да се реши: како да се задржи темпото повеќе од неколку месеци? Печатот ги фаворизира мобилизациите кои ги смета за „иновативни“: од феминистичките движења во 1970-тите до еколошките активисти кои интервенираат во музеите, секоја нова мобилизација, со своите методи и алатки, може да привлече медиумско внимание, но исто толку брзо и да стане банална. Во 2011 година, славењето на активизмот на Твитер и Фејсбук понекогаш даваше чувство дека арапските народни востанија се случуваат на интернет наместо на улиците; 12 години подоцна, користењето на социјалните мрежи од страна на активистите веќе припаѓа на класичниот репертоар. „Без документи“ во 1996 година, „Невработените“ во 1997-1998 година, „Црниот четврток“, „Повикај и извлечи“, „Сиромашната генерација“, „Децата на Дон Кихот“, „Осмели се на феминизмот“, противниците на „големите бескорисни дела“ во текот на децениите 2000 и 2010 година… десетици здруженија кои организираа спектакуларни акции во служба на прогресивните каузи беа обожувани, потоа запоставени – и конечно погребани од самите медиуми. „Кога една редакција ќе нѝ се јави на телефон“, забележува претставник на здружението „Заедно против невработеноста“ (AЦ!), кое излезе од мода во почетокот на 2000-тите, „не е за да се побара нашето мислење за суштината на нештата, туку да се најде репрезентативен невработен како соговорник: „Бараме примател на социјална помош помеѓу таква и таква возраст“. Тоа е социјален кастинг. Тие не се заинтересирани за она што го правиме.“ Маурад Раби, кој беше претставник на синдикатот ЦГТ за време на конфликтот во Селатекс во 2000 година, сведочи на ист начин: „За време на конфликтот, вие блескате, вие сте во центарот на вниманието, вие отелотворувате кауза. И потоа, ништо. Кога светлата ќе се изгаснат, повторно паѓате во сенка, во осаменост, во изолација“. [3]
Ризикот од трката по медиумите овде се појавува со насилни докази: ако видливоста на една организација зависи пред сè од ехото што и го даваат главните масовни медиуми, тие имаат моќ и да ја направат невидлива. По преминувањето на Оливие Безансено, тогашниот портпарол на ЛЦР (претходник на Новата антикапиталистичка партија [НПА]), во „Големите глави“ на Филип Бувар – основачот на организацијата, Ален Кривин, објаснува: „Дури и ако на Оливие не му се допаѓа, подобро е да не ги одбиваме овие директни емисии – во спротивно ќе исчезнеме“. Оди да се пошегуваш со Големите глави или ќе исчезнеш: ја знаеме алтернативата која е повозбудлива… „Излеговме од мода“, признава во декември 2007 година, заменик-командантот на герилците Маркос, правејќи го билансот на 13-годишното востание во Чиапас (Мексико). „Доколку треба да го направам тоа повторно, не би променил ништо освен, можеби, да бидам помалку присутен на медиумската сцена“.[4]
Затоа што не е доволно, само да се привлече вниманието на медиумите. Задржувањето на нивната добра волја забранува преминување на „жолтите линии“ претходно дефинирани од новинарите. Покрај тоа, тврдат тие, „јавното мислење“ ќе го отфрли движењето: протестирање, прекин на испитите, откажување на фестивалите, блокирање на главните патишта, окупирање на зградите итн. Штом ќе се прекрши една од овие забрани, новинарите се свртуваат против демонстрантите и ги нарекуваат екстремисти, киднапери, популисти, гробари на економијата. Затоа, медиумскиот третман ќе се врти околу прашањето, поставено на пример на противниците на Г8 во Џенова во 2001 година, на претставникот на синдикатот ЦГТ од Континентал во Клероа на 21 април 2009 година, на „задистите“, на Жолтите елеци, на противниците на мега-базените на 31 октомври: „Дали го осудувате насилството?“
Но, речиси ниту едно социјално движење немаше да успее, дури и во демократска рамка, доколку во одреден момент не ја оспори легитимноста на законитоста. Ниту синдикалната борба, ниту движењето на црните Американци, ниту борбата за легализација на абортусот, ниту ЛГБТ-здруженијата за еднакви права. Овој факт ги прави доминантните новинари рамнодушни кон често непостоечката историска култура. Социјалниот поредок им изгледа природен. Аудиовизуелните уреди или дебатните страници на големите весници не се дизајнирани да им понудат на неистомислениците можност да ги објаснат своите причини за менување на светот: тие имаат за цел да продуцираат понекогаш „дебата“ која новинарите ја арбитрираат, понекогаш мали реченици што ги хранат каналите за континуирани вести или, подобро, судири кои Твитер ги сака.
Од почетокот на 1960-тите години, прашањето за односот кон медиумите заинтересира многу социјални движења, често надвор од Франција, без да се пренесе споменот на активистите на оваа тема.[5] Еден близок соработник на Мартин Лутер Кинг објасни за борбата за граѓански права на црнците во САД: „Ќе беше катастрофално за нас да се потпреме првенствено на форма на масовна комуникација контролирана од големи медиумски компании за да ја шириме и легитимираме нашата порака. Ќе бевме на нивна милост и немилост и тие, на крајот, ќе ја одредеа нашата агенда“.[6] Доброволно или не, заборавот на оваа критичка рефлексија им нуди на некои поединци можност прво да ја доживеат екстазата на медиумската ноторност, а потоа и нејзината реакција.
На ист начин како што ги избираат протестните движења, новинарите ги избираат соговорниците кои најдобро одговараат на нивните стереотипи и кои се најподготвени да се потчинат на нивните професионални барања. Лесно му е да зборува, може да издвои мали реченици, личност доволно уверлива за веднаш да го покаже својот препознатлив карактер: работникот ќе биде еруптивен, емотивен, очаен; алтер-глобалистот ќе изгледа како учител и ќе ги даде најновите податоци за нееднаквостите во преоптоварениот и загаден воздух; феминистката ќе дели лекции во тензична атмосфера; бранителот на земјата ќе биде сериозен со своите мустаќи; хакерот ќе носи качулка и маска од Гај Фокс. Портретот на климатскиот активист сè уште е во изработка, но неговата цел е видливо да ја истакне судбината на децата и на идните генерации.
Така, поделени според клишеа, овие соговорници научија да ги почитуваат „ограничувањата“ на новинарите. Поранешниот портпарол на партијата Непокорна Франција, Ракел Гаридо, дава детален опис од сопственото искуство: „Кога сте повикани, од новинар, во 18 часот, да дојдете во 22, 23 или на полноќ, секако мора да кажете да. И кога новинар ќе ви се јави на полноќ за да сними кратко интервју што ќе се емитува на радио во 5 часот наутро, мора да бидете достапни без никакво одлагање.“ Резултатот понекогаш ја збунуваше и самата Гаридо. “Колку пати сум го имала истиот разговор со минувач на улица” [кој и честитал на телевизиско појавување]:
-Тоа е многу љубезно од вас, благодарам. И што повеќе ви се допадна во мојот ТВ говор?
-Па, видете, ова, не знам… Морам да кажам дека работев нешто друго во исто време.
-Не се сеќавате на ниту еден од моите аргументи на ТВ?
-Не баш… но како и да е, супер бевте![7]
Одговарањето на сите бескрајни случаи на медиумски прашања и повици од новинарите, бара да се реагира пред групно да се размисли, во рамките на вашата организација, за позицијата што треба јавно да се претстави или за условите потребни за учество во ТВ емисија. Временската рамка на медиумите се разликува од онаа на демократската организација: кога новинарот ќе му се јави на портпаролот на синдикатот на неговиот мобилен телефон за да реагира на најнови настани, синдикатот ретко имал време да се состане и да усвои заеднички став. Меѓутоа, ако портпаролот одбие да го стори тоа за да избегне неговата организација да ја преземе вината за она што тој би требало да го импровизира во етерот, сепак портпаролот е свесен дека репортерот веднаш ќе контактира со конкурентскиот синдикат или со некоја помалку дисциплинирана личност. Веднаш штом повеќето членови на организацијата имаат профил на Твитер каде што личната промоција и (повеќе или помалку неупатени) коментари за тековните настани се мешаат, центрифугалната сила ја дестабилизира нивната институција.
Ако протестните организации го создаваат колективниот дух за да ги добијат нивните битки, политичкото новинарство ги персонализира колективните борби на индивидуално ниво на некој херој – за да ги свари и раскаже нивните приказни на поширокиот ТВ аудиториум. Без разлика дали станува збор за портретите на последната страница на весникот Либерасион, програмата на М6 насловена „Интимна амбиција“ или јавното преставување на личниот живот што ги означува интервјуата кои ги прави Леа Саламе на Франс Интер – од соговорниците дефинитивно се бара да откријат дел од нивниот семеен живот, нивните вкусови, нивните лични авантури, и други интригантни пикантерии почесто, отколку што се бара од нив да ги објаснат детално целите, борбите и размислувањето на организациите што ги претставуваат.
Во 2001 година, портпаролот на Конфедерацијата на фармери, Хозе Бове, се согласил да учествува во ТВ шоуто на Мишел Дракер насловено „Да живее неделата“. По него, многу личности од француската радикална левица го претставија својот приватен живот во списанијата или на снимањето на интимни ТВ шоуа, понекогаш појавувајќи се и на костимирани поставки во студијата.[8] Овој избор на појавување на малите екрани – иритираше многу активисти. Пред дваесет години, еден од нив јавно го повика Бесансено во статиите на нивното заедничко неделно списание, да одговори на следново прашање: „Што мислите да правите во некоја глупава ТВ емисија?“ Лидерот на партијата брзо одговори: „Секогаш мора да имаме идеја за еден широк агол, пошироката јавност. (…) Не треба да се плашиме од големата слика и дефинитивно не треба да имаме игнорантски однос кон цела низа популарни ТВ програми“.[9]
Таквата линија, повторно бранета за време на „аферата Хануна“, овој пат од ЛФИ, постулира дека деполитизацијата на работничката класа и пошироките народни маси ќе биде толку изразена што ќе бара од политичарите да користат различни ТВ емисии за да воспостават контакт со целните социјални групи, а за кои се надеваат дека ќе ги мобилизираат. Да се прифати таков постулат, сепак, значи да се заборави дека функционирањето на овие програми се заснова на деполитизација на прашањата и нивна реформулација во форма на интерперсонална полемика, т.е. на индивидуално ниво. Распитот на медиумскиот тајкун Болоре од страна на антикапиталистички пратеник на ударна ТВ емисија, беше набргу преквалификуван од медиумите како „судир Бојар-Ханона“.
Овој фокус врз поединецот, сепак, ги маргинализира заедничките каузи. Лук Ле Вајан, кој ја уредува рубриката „Портрети“ на весникот Либерасион повеќе од дваесет години, наведува еден од принципите на новинарската пракса: ние „се фокусираме, главно, на тоа кои се луѓето, а не на тоа што прават“ (Либерасион, 13 ноември 2015 година). Портретот ја фаворизира индивидуалната психологија на претставената јавна личност – а на сметка на колективните интереси; општествените сили исчезнуваат во втор план, како што индивидуалните разлики стануваат очигледни. Симболичната слика на осамен човек кој се соочува со колона тенкови сега го сумира револтот на плоштадот Тјенанмен во 1989 година, до тој степен што речиси ја избриша големата кинеска толпа на демонстранти мобилизирана во тоа време. Низ призмата на медиумите, едно големо масовно протестно движење се метаморфозира во редење на акти на лична храброст на поединци.
„Јас сум првата која го осуди степенот на површност што ова го наметнува на пратената порака“, признава активистката Гаридо во нејзиниот Прирачник за медиумска герила (Мишел Лафон, 2018). „Но, јас не сум таа што ги диктира правилата на играта, и имав како алтернатива само да го одбијам тоа или да се придржувам до истото“. Некои, сепак, одбија. Џереми Корбин од Велика Британија и Берни Сандерс од САД постигнаа значајни успеси помеѓу 2015 и 2020 година, без да го следат утврденото правило; нивниот последователен неуспех се должи на други причини. Жан-Лук Меланшон ја смени стратегијата „поширок агол, поширока јавност“ со привремен бојкот на неколку медиуми кои ги сметаше за непријателски настроени (Франс Интер, Либерасион, Медиапарт). Во исто време, овие три политички лидери ги охрабрија независните медиуми, бидејќи тие им дадоа одредена автономија од најнеподносливите грчеви на доминантниот печат.
Но, отворањето и проширувањето на пазарот на личности, самохранет од социјалните мрежи и кратките секвенци на „судир“ не ги олесни работите. За да го промовираат сопствениот бренд во рамките на нивната организација и да се разликуваат од нивните конкуренти, многу политичари се согласуваат да реагираат на „контроверзиите“ на дадениот момент и да коментираат за „лапсусите“ избрани од медиумите. Како што можеме да видиме во ЛФИ во моментов, овој избор тежи на кохезијата на организациите и на нивниот демократски живот, особено кога пристапот до добронамерните новинари станува ресурс за решавање на внатрешните прашања. Со ризик медиумите да имаат моќ на влијание врз внатрешните дебати на една партија, што ја надминува моќта на нејзините активисти.
Како можеме да се преправаме дека ја прекинуваме играта кога самите придонесуваме за овековечување на ваква инсценација? Ова е прашањето што го покрена еволуцијата на партијата Подемос во Шпанија. Во 2011 година, движењето на Индигнадосите (т.е. револтираните), првично, одбива да именува свој формален партиски портпарол за медиумите. Три години подоцна, една левичарска популистичка партија е структурирана, Подемос, и се појавува лидер, млад, брилијантен, телегеничен, домаќин на дебатно шоу на Нет. „Зошто го избравме Пабло Иглесијас“?, сака да објасни лицето одговорно за меѓународните прашања на партијата. „Бидејќи тој беше човек кој зборуваше многу добро на телевизија, кој почнуваше да создава социјална идентификација околу себе.[10] Подемос наскоро ќе ги види границите на оваа стратегија, а Иглесијас ќе признае: „Првите неколку месеци на Подемос беа обележани со улогата што ја играв во медиумите. Нејзината зависност од моето сеприсутно медиумско присуство беше таква што партискиот изборен штаб донесе одлука да го репродуцира моето лице на гласачките ливчиња. (…) Сакаме [отсега па натаму] организацијата да има водечка улога, што мислиме дека е поразумно и, пред сè, поинтересно“.[11] Но, прстот беше заглавен во тркалото: медиумите кои го обожаваа Иглесијас ќе го драматизираат сето ова како борба на его конфликтот што му се спротивставува на друг лидер, Иниго Ејерон.
Со слична стратегија и брилијантна личност, полна со зрачење и способна да „создаде идентификација“, Новата антикапиталистичка партија (НПА) дојде до истите заклучоци во 2011 година: двајца нови партиски портпароли го заменија Бесансено, кој го оправда своето повлекување со потребата да се реши „контрадикцијата“ помеѓу „персонализацијата што [тој] прекумерно ја користеше“ и неговото теоретско противење на тоа. За жал, медиумите веднаш се нафрлија на новиот кандидат на НПА, Филип Путу, за неговиот недостаток на медиумска ноторност и побараа враќање на неговиот претходник… Бунт, пет години подоцна. „За емисијата од недела, 1 мај 2016 година на БФМ-ТВ“, вели овој Путу, „инсистиравме јас да одам, но тонот на БФМ-ТВ стана сè поригиден. Во суштина, нè предупредија со ваква фраза: „Ако Бесансено не дојде, повеќе нема да ја поканиме НПА“.[12]
Така, медиумската стратегија им дава на новинарите преголемо право да ги „изберат“ соговорниците на едно движење, самите претходно избрани од групата на оние кои се согласуваат со наметнатите лица за медиумско покривање. Сепак, критериумите за медиумски извонреден квалитет, радикално се разликуваат од политичките квалитети. Во еден случај, преовладува леснотијата во етерот, талентот за изделкување на формули за шокирање, што ќе ги преземат медиумите и социјалните мрежи. Авторитетот на активистите, од друга страна, повеќе се заснова на искуство, знаење, познанства, лична способност за извршување итн. Додека медиумите ги нудат поранешната слава, платформите, патувањата – но и ехото за нив, тие молчат за постоењето на другите кои го одржуваат движењето живо во анонимноста на „обичните“ борби.
Анализирајќи го американскиот протестен бран од 1960-тите, социологот Тод Гитлин формулирал просветлувачка паралела помеѓу отуѓувањето на работниците од она што го произведуваат и отуѓувањето на активистите од (медиумското) претставување на нивната политичка акција: „Работниците немаат глас во она што го произведуваат, како го произведуваат или како производот се дистрибуира и консумира. Слично на тоа, активистите, како произведувачи на политичка смисла и социјално значење, немаат збор за тоа што медиумите ќе го запомнат во врска со она што го кажуваат или прават како активисти, или за контекстот во кој се претставени нивните постапки. Откако ќе се медијатизира (пренесе преку медиумите), значењето на нивното дејствување добива реалност што им бега на актерите и им се враќа како некоја, непозната вонземна сила“.
Иако повеќето раководства на политичките партии, здруженија и синдикати го избегнуваат, прашањето за односот кон медиумите не престанува да добива на острина во рамките на општествените движења. За време на штрајковите пролет-лето 2003 година, наставниците и естрадните работници прво се согласија да учествуваат во новинарските игри од бескрајната серија на директни емисии од типот на ‚гласот на народот’, портрети и други инсценации. Потоа, сфаќајќи дека нивната добра волја само доведе до потхранување на однапред смислената слика што раководителите на редакцијата решија да му ја дадат на нивното движење, тие ги таргетираа медиумите окупирајќи ги нивните простории, понекогаш прекинувајќи ги и емитувањата на програмите. Во 2018 година, Жолтите елеци го изразија истото одбивање, како и пред нив студентите кои се спротивставија на Првиот договор за вработување (ЦПЕ) во 2006 година. Во неколку универзитети, координаторите тогаш изготвиле интерни правила, кои ги регулираат односите со печатот. И неколку генерални собранија гласаа за забрана на физичко присуство на новинарите за време на дебатите, со образложение дека нивното присуство ќе го промени однесувањето на учесниците. Речиси еден век порано, генералниот секретар на синдикатот ЦГТ, Леон Жухо, во синдикалниот весник Синдикална борба, се запраша „дали треба да продолжиме да примаме во нашите кругови луѓе кои систематски, со пристрасност, ги оцрнуваат нашите постапки и ги обезличуваат нашите дискусии, или дали не треба немилосрдно да ги одбиеме да влезат на нашите состаноци?“.[13] Оваа тенденција на конфронтација остана исклучителна.
Меѓутоа, современата историја дава важни примери на политички мобилизации кои ја постигнале својата цел без помош на етаблираните медиуми, па дури и против нив, почнувајќи од референдумот против Договорот за европскиот устав во 2005 година. Активистичка работа, трпелива, тврдоглава, тогаш преовладуваше на новинарската сцена. Во текот на кампањата, непријателството кон печатот дури ја зајакна мобилизацијата. Таквата алатка не останува неискористена, без други, од десницата и од крајната десница, да ја монополизираат. Кога беше во Белата куќа, Доналд Трамп му беше изјавил на еден новинар: „Да не трчав по медиумите, гарантирам дека немаше да бидам, овде со вас, вечерва. Би ве гледал на ТВ како правите интервју со некој друг.“[14]
Медиумите имаат обврска да обезбедат „слободна циркулација на идеи и ставови“. Впишана во член 11 од француската Декларација за правата на човекот и граѓанинот, оваа уставна гаранција не е услуга за која некој треба да моли со прифаќање на гостување во етер среде ноќ, со постојани прекинувања, и со понижувачко претставување во дебатната емисија. Ниту, пред сè, под услов да се премолчи идеолошката улога на медиумите, нивната монополизација од страна на грст локални олигарси, со дефинитивното влошување на квалитетот на информациите што ги нудат.
Кога политичките лидери за момент ќе престанат да се плашат од моќта на медиумите, гледаме сцени кои се исто толку пријатни колку што се и педагошки. Повикан од БФМ-ТВ за да реагира на бескрајната серија на директни емисии од типот на ‚гласот на народот’, сега во врска со штрајкувачите кои земаат заложници, Филип Путу на 17 октомври одговара: „Секој пат кога има голем штрајк, секогаш се работи за истите ТВ репортажи. Значи, кога собирачите на ѓубре штрајкуваат, ѓубрето се насобира на улиците. Потоа, кога се зборува за поштенските работници, демек немало да има повеќе пошта. Или, кога се зборува за железничките работници, демек нема повеќе никакви возови. Тоа покажува дека ова се хипер-корисни работни места. Ова треба да даде можност да се разговара за потребата да се платат нормално, колку што треба. (…) Ако имаше штрајк на акционерите на ЦАЦ40, ова немаше да им смета на многу луѓе. Или, ако имаше штрајк на уредниците на БФМ-ТВ за две недели, ни тоа никому немаше да му пречи“.
Жолтите елеци или синдикатите, партиите или здруженијата имаат моќ да ги свртат работите, да ги потсетат медиумите на нивните обврски и, доколку е потребно, да ги принудат да ги почитуваат. Тие можат да размислуваат и за условите на своето медиумско презентирање: кои емисии да прифатат, колку време за зборување да имаат без прекинување од водителот, кои теми да се дискутираат, какви слики да одат во позадина, кои други соговорници или сведоци да бидат присутни при снимањето. Така, бескрајната листа на барања упатени од Елисејската палата до каналите кои го пренесуваат претседателскиот збор, ќе го најде својот контра-пандан, без ретерирање од другата страна. Присилувањето на медиумите да ја исполнат својата света мисија подразбира нивна радикална трансформација – наместо нивно омекнување и умилкување кон нив. „Конкретното историско искуство на сите оние кои се обидоа да ги инструментализираат масовните медиуми за критички, субверзивни и револуционерни цели“, присетува социологот и историчар Кристофер Лаш, „е дека таквите обиди – дефинитивно се осудени на неуспех. Политичките активисти кои сакаат да го променат општеството подобро би било да се фокусираат на долгорочната работа инволвирани во самото политичко организирање, отколку да организираат движење потпирајќи се на медиумските огледала.“[15] Објавена пред повеќе од четириесет години во САД, темата не изгубила ни малку од актуелноста.
Преведено од: Дарко Путилов
Фусноти:
[1] Elie Cohen et Gérard Grunberg, « Les Gilets jaunes : une double régression », Telos, 07.12.2018.
[2] Todd Gitlin, The Whole World is Watching. Mass Media in the Making and Unmaking of the New Left, University of California Press, Berkeley, 1980.
[3] Libération, Paris, 22.12.2005; Les Échos, Paris, 02.07.2009.
[4] L’Express, 24.05.2004 et Sous-commandant Marcos, Gatopardo, XII/2007, цитирано во: Le Point, 13.12.2007.
[5] Барем до објавувањето на книгата на Dominique Pinsolle, À bas la presse bourgeoise, Agone, Marseille, 2022.
[6] Цитирано во: William Greider, Who will tell the people, Simon and Schuster, New York, 1992.
[7] Raquel Garrido, Manuel de Guérilla médiatique, Michel Laffont, 2018.
[8] Документарецот “José Bové, le cirque médiatique”, La Sardonie libre, 2008.
[9] Rouge, Montreuil, 13.02.2003 и 06.03.2003.
[10] « Jorge Lago, « Contre-courants », Mediapart, 01.07.2015.
[11] Pablo Iglesias, La démocratie face à Wall Street, Les arènes, 2015.
[12] AFP, 04.04.2011, и Acrimed, “Philippe Poutou (NPA) : “Nous sommes dépendants du bon vouloir des rédactions”, од Mathias Reymond, вторник, 05.07.2016.
[13] Léon Jouhaux, « Presse bourgeoise et syndicalisme : quelle doit être notre attitude ? », La Bataille syndicaliste, 24/25.07.1913, цитирано од Dominique Pinsolle, op. cit.
[14] Fox News, 25.06.2020.
[15] Christopher Lasch, Culture de masse ou culture populaire ?, Climats, Castelnau-le-Lez, 2001.
