Развиени под итно за борба против пандемијата на ковид-19, вакцините Комирнати (од Фајзер/БиоНТек) и Спajквакс (од Модерна) претставуваат „голем терапевтски напредок“, со „силно намалување на ризикот од симптоматски форми, вклучувајќи ги и тешките“, вели единствениот независен медицински журнал на француски јазик во индустријата. Невообичаено, во јануари 2022 година, Прескрир им ја додели наградата „Златна пилула“ за 2021 година, сметајќи дека тие донесоа „одлучувачки терапевтски напредок во поле каде пациентите и негувателите беа целосно лишени“.
Додека беснееше глобална пандемија, со многу здравствени системи пред колапс поради хронично недоволниот персонал, особено во Франција, доаѓањето на овие вакцини беше поздравено како ветување за враќање на „нормалниот“ живот. Неспорно, научниот подвиг не може да ги сокрие грешките на здравствените власти и регулаторите и неинформираноста на граѓаните. Со оглед на огромниот износ на јавни средства мобилизирани за развој на овие третмани – преднарачки, субвенции итн. – се чинеше дека се зрели условите да се наметне нова рамка за транспарентност на целиот сектор. Напротив, симплистичките дискурси и најразновидните фантазии се хранат со силна непроѕирност на студиите и дискурсите на манихејските власти, игнорирајќи ја сложеноста на научниот пристап.
„Ковид вакцините спасија милиони животи“, објаснува професорот Џон Јоанидис, лекар и водечки експерт за превенција и прашања од јавното здравство на Универзитетот Стенфорд во САД. „Најшироко распространетата проценка е дека повеќе од 14 милиони животи се спасени во првата година, но ова е моделирање според сомнителни основи. Потоа помогнав да се покаже[1] дека стапката на смртност од инфекција, пред вакцинацијата, беше многу преценета, а и ефективноста на вакцините прилично преценета,[2] бидејќи се засноваше на краткорочни последователни студии. Проценката на бројот на спасени животи е исклучително тешка и мора да биде „стратифицирана“ според возраста, но би рекол, многу претпазливо, дека е околу еден до шест милиони. Придобивките во однос на намалувањето на бројот на смртни случаи и сериозни проблеми се значителни за изнемоштените, постари луѓе.“
Јоанидис, сепак, жали за „лошата комуникација“ за тоа што всушност би можело да се очекува од овие вакцини. „Тие беа промовирани дека имаат потенцијал да стават крај на пандемијата, додека нивната способност да го намалат преносот на вирусот беше скромна и брзо еродирана со пристигнувањето на новата варијантата ковид-омикрон. Премногу се потпиравме на лоши студии за да ја процениме ефикасноста и безбедноста на овие вакцини, а во иднина ми се чини од суштинско значење е да користам рандомизирани клинички тестови за да ја разберам вредноста на можните стратегии за вакцини, на пример за т.н. бустери или бустер-вакцини“.[3] Подобрите студии, идеално независни, со целосна транспарентност на нивните резултати, исто така, би овозможиле подобро да се спротивстават на анти-научните и на антиваксерските наративи.
„Некои групи, кои ние би ги нарекле денес, со широки потези на „антиваксери“, сецираат и претерано толкуваат документи што не мора да ги разбираат“, се жали извесната Клаудина Михал-Тајтелбаум, општ лекар и научен коректор за Прескрир. „Сепак, не смееме да бидеме наивни“, продолжува таа, потсетувајќи на еден општ факт што се однесува на многу вакцини и третмани: „Тестовите ги спроведуваат самите производители – и податоците што се добиени од нив, им припаѓаат исклучиво ним. Тие само го соопштуваат она што го сакаат, дури и на здравствените власти; тие ги минимизираат ризиците и ги преувеличуваат придобивките. Нестрпливи да го охрабрат населението да се вакцинира, властите пренесоа триумфалистички пораки од индустријата, без да ги доведуваат во прашање. Така, тестовите не беа дизајнирани да ја проценат способноста на вакцините да спречат смртни случаи, пренос, тешки форми или хоспитализација. Подоцна покажаа заштитно дејство на тешки форми, но тоа беше чисто случајно!“ Навистина, ефикасноста пријавена на 90% или дури 95% се фокусираше на главната цел, која беше намалување на симптоматските форми (т.н. состојба на грип). На 10 октомври, шефот на меѓународните пазари на фирмата Фајзер, Џенин Смол, призна пред Европскиот парламент дека фирмата немала никакви податоци за пренесување на вирусот од вакцинирани луѓе: „Дали знаевме дали вакцината престана да се пренесува кога беше пласирана на пазарот? Не. Навистина напредувавме со брзината на науката.“
Во своето издание од септември 2022 година, медицинската ревија Прескрир обезбеди внимателна анализа на достапните податоци, прво проценувајќи дека „овие вакцини значително го намалија ризикот од симптоматска болест ковид-19, вклучително и тешките форми“. Ревијата дополнително забележа дека „идентификувани се многу негативни реакции, генерално несериозни“ пред да се идентификуваат една по една и да се наведе официјалната рамнотежа во Европската економска област (ЕЕА):[4] „Според Европската агенција за лекови (ЕМА), на почетокот на април 2022 година, вкупниот број на случаи на пациенти чија смрт би се припишала на вакцините за ковид-19 би бил 10.451, вклучително и 8.631 на двете т.н. месинџер РНК вакцини.“[5] Најновите бројки, заклучно со 10 ноември 2022 година, укажуваат на 11.405 смртни случаи припишани на вакцините против ковид-19 и 9.493 смртни случаи само на месинџер РНК вакцините[6] – бројки што треба да се пријават кон милијардите дози дадени во засегнатите земји.[7] Како заклучок, Прескрир истакна дека билансот на користа и ризикот на овие вакцини варира „во зависност од ранливоста на секое лице на тешки форми на ковид-19 и според варијантите на вирусот сарс-ков 2 во оптек“.
Во многу сериозниот медицински часопис Ваксин, седум истражувачи открија значително зголемен ризик од негативни ефекти кај групите кои примаат иРНК вакцини во споредба со плацебо групата,[8] вклучително и сериозен ефект од инјекции од 800 единици. Како и д-р Јоанидис, тие повикаа на повторна проценка и анализа на корист и ризик кои вклучуваат и „стратификација“, која ќе го земе предвид ризикот од сериозна форма и не пропуштија да потсетат дека за да се спроведат таквите анализи, производителите ќе мора да ги соопштат целосните резултати од клинички тестови. Професорот Питер Доши, главен уредник на Бритиш медикал џурнал, изјавува: „Нашата повторна анализа ги зема предвид податоците испратени од производителите до здравствените власти, без да ги земе предвид случаите слични на оние на Брајан Дресен и Меди де Гареј.“
Овие две имиња евоцирани од научниот работник, ги отелотворуваат прашањата за неуспехот да се земат предвид, во некои студии произведени од лаборатории, здрави волонтери кои се жртви на сериозни последици, кога учествуваат во тестовите за вакцини. Учителката Брајан Дресен, тогаш 39-годишна, остана инвалид по нејзината прва инјекција на АстраЗенека на 4 ноември 2020 година. Објавен во септември 2021 година во Њу ингланд џурнал оф медисин (НЕЈМ), текстот што ги изнесува резултатите од клиничкото испитување спроведено на повеќе од 32.000 учесници, заклучува дека вакцината е „безбедна и ефикасна во спречување на симптоматски и тешки инфекции со ковид-19.[9]“ Ниту еден од сериозните последици доживеани од спомнатата Дресен не се наведени. Нејзиното медицинско следење со АстраЗенека, планирано да трае 790 дена според протоколот за тестирање, беше прекинато само по 60 дена. И покрај официјалното признание од страна на Националниот институт за здравство (НИХ) за врската со вакцината во ова досие, професорот Ерик Рубин, главен уредник на НЕЈМ, одби да објави корекција, додавајќи дека ја препраќа својата е-пошта до производителот, „само да ги има изворните податоци на тестирањето“.
Меди де Гареј, совршено здраво 13-годишно девојче, кое беше пријавено во тестирањето на Фајзер, сега е во инвалидска количка, хранета преку назогастрична цевка. Нејзината состојба беше припишана од страна на службените лица за тестирањето на психолошки фактори и затоа не беше соодветно наведена ниту во тестирањето, ниту во написот на американскиот медицински часопис НЕЈМ, објавен во мај 2021 година.[10] Дејвид Хили, фармацевт и психијатар кој го проценил нејзиниот медицински случај, смета дека дијагнозата на хистерија е „апсурдна“. „Во текот на изминатите неколку децении, лекарите станаа се помалку способни да ги дијагностицираат токсичните ефекти на лековите и вакцините. Ова особено се должи на сè понапредната и потесна специјализација, која ги спречува да ги препознаат мултисистемските манифестации, вообичаени во случаи на токсичност.“
„За триесет до четириесет години, индустријата имаше несреќна тенденција да елиминира некои досадни негативни ефекти од статистичките податоци добиени од нејзините тестови, а новите „виртуелни“ начини на организација на овие тестови го олеснуваат тоа“, додава овој Хили, коавтор во 2015 година на извонредна студија која откри дека прикривањето на ризикот од самоубиство двојно или дури тројно се зголеми со антидепресивот пароксетин кај адолесцентите, во испитување кое датира од 2001 година.[11] Во тестовите за вакцина против ковид, волонтерите беа следени со апликација за да се идентификуваат несаканите ефекти. Но, во пракса, тие можеа само да штиклираат квадрати кои означуваат благи ефекти (треска, болка на местото на инјектирање, главоболка итн.). За да се пријави неодреден сериозен ефект, мораше да се направи обид да се контактира центарот. Пациентката Дресен, запишана дека го напуштила тестирањето, всушност била исклучена од него бидејќи нејзината апликација за следење – била далечински оневозможена. Покрај тоа, овие тестови беа дистрибуирани во многу центри во неколку земји. Ваквите таканаречени „мултицентрични“ тестови користат каскадни подизведувачи, нешто што ја поткопува транспарентноста на целиот процес. На пример, бројот на центри вклучени во тестирањето на вакцината Фајзер во САД, се движел од 135 до 153, според изворите. Ниту одговорните за следење на пациентите во центрите ниту менаџерите на центрите немаат преглед, што му овозможува на спонзорот да ги избере податоците што сака да ги соопшти. Ревизијата покажа дека од неодамнешните клинички тестови финансирани од НИХ – водечки светски донатор во оваа област – повеќе од половина не ги објавиле резултатите во годината по нивното затворање, спротивно на нивните законски обврски.
На 25 септември 2020 година, извесна Брук Џексон, тогаш регионален директор на Вентавија, подизведувач од Тексас на Ајкон, што е и самиот подизведувач на вакцината Фајзер и одговорен за спроведување на дел од клиничките тестови на вакцината иРНК, ја повика Управата за храна и лекови на САД (ФДА), за да пријави серија тешки неправилности направени од нејзиниот работодавец: фалсификување податоци, пропусти при ладење на вакцините и елиминирање на т.н. „слепите“. Оваа последна точка значи дека и учесниците и медицинскиот персонал знаеле кој го примил производот или плацебото; што го нарушува самиот научен принцип на т.н. „двојно слепило“ или т.н. „двојно слепо“ клиничко тестирање. Истиот ден кога го кренала алармот, оваа Џексон била отпуштена од фирмата Вентавија. На 8 јануари 2021 година, таа поднесува тужба до федералниот суд во Бомонт, Тексас, користејќи правна постапка што им овозможува на поединците да тужат компанија – во име на државата. Таа нѝ кажа дека не очекува судење до пролетта 2024 година. Оттогаш, компанијата Фајзер ѝ одобрува на фирмата Вентавија, како подизведувач, да направи уште четири клинички тестови за вакцини.
Се обративме до регулаторните тела кои работат на француската територија, за сите овие прашања. Ниту Националната агенција за безбедност на лековите и здравствените производи на Франција (АНСМ), ниту ЕМА – не нѝ одговорија. Претседателката на Високиот орган за здравство (ХАС), Доминик Ле Гулудек, истакна дека нејзината институција редовно ги менувала препораките – според најновите податоци. За негативните ефекти, таа го препознава и „постоењето и недоволното известување во Франција, поврзани со казнената и дестабилизирачка култура која ги обесхрабрува лекарите“. “Со сите лекови во комбинација, ХАС силно ги охрабрува професионалците да ги пријават овие случаи”, додава таа. „Пошироко гледано, за време на здравствената криза, поминавме огромно време во комуникација за тестови, вакцини, третмани, преку прес-конференции и „брзи одговори“ објавени на нашата веб-страница и на социјалните медиуми“. За Ле Гулудек, „нормално е истражувањето да се спроведува од страна на индустријата, бидејќи вади профит од продажбата на нејзините производи. Правилата кои ги регулираат клиничките тестови и контролите на кои тие се предмет, се сепак многу прецизни“. Истражувањето објавено на 16 ноември од страна на Бритиш медикал џурнал, сепак, открива значителни недостатоци во контролите на клиничките тестови, придружени со недостаток на транспарентност.[12] Истиот медицински часопис беше заинтересиран, во јуни 2022 година, за уделот на финансирање на фармацевтската индустрија во буџетите на здравствените регулаторни агенции (89% за ЕМА, 65% за ФДА) – за да се потенцираат ризиците што овој фактор ги претставува за нивната независност.
Сите обиди да се натераат фирмите јавно да ги објават сите податоци од тестовите – пропаднаа. Во август 2021 година, меѓународна група истражувачи побара, според Законот за пристап до информации на САД, да ги добие податоците, според кои ФДА ја одобри вакцината Фајзер. Агенцијата, на која ѝ беа потребни 108 дена за да ги разгледа податоците, побара од федералниот судија во Тексас кој го разгледува случајот – да ѝ даде рок од 75 години за да ги објави истите! Судијата ѝ даде рок од осум месеци. Документите кои почнуваат да се испитуваат, покажуваат дека Белата куќа извршила притисок за забрзување на итната авторизација, која веќе била предмет на исклучително брза постапка. „Може да се биде и за вакцините против ковид-19 и за транспарентноста – отстранувањето на сите обврски и пристапот до изворните податоци сега е од суштинско значење за враќање на довербата“, порачува Асим Малхотра, познат британски кардиолог и специјалист за јавно здравство.[13]
„Во САД, ФДА го издаде во јуни итното одобрување за вакцинирање на децата стари само шест месеци, од тестови во кои ништо не оди наопаку“, вели Михал-Теителбаум, доктор за заштита на мајките и децата, кој исто така пишува за веб-страницата Medcritic.fr. „Ќе беше пологично да се подигне старосната граница, бидејќи оваа возрасна група е многу помалку изложена на ризик од ковид. Второ, примарниот принцип за евалуација се заснова на „еквивалентна имуногеност“, концепт што се појави во јуни 2021 година на меѓународен состанок на регулаторни агенции и никогаш порано не бил користен за да се потврди ефикасноста на една вакцина. Тоа се состои во претпоставката дека нивото на антитела кое обезбедува заштита од инфекции или сериозни форми во една возрасна група за дадена варијанта – ќе ја понуди истата заштита за друга варијанта и друга возрасна група. Тоа е апсурдно, нултиот степен на наука и регулација“.
За неа, децата, адолесцентите и младите во добра здравствена состојба имаат неповолен индивидуален однос корист-ризик за овие вакцини, што го прави нивното давање неетичко. Наспроти советите на многу колеги, професорот Ерик Ком, многу баран од медиумите во екот на пандемијата, оди подалеку: „На индивидуално ниво и во состојбата на научните податоци, би рекол дека возраста на која користа-ризикот од овие вакцини е позитивен, е утврдена на 60-65 години, во отсуство на коморбидитети“. Поранешниот шеф на Одделението за инфективни болести во болницата Питие-Салпетриер, кој сега работи во болницата Отел-Дју, посвети една цела книга за грешките направени за време на епидемијата на ковид.[14] Иако претседателот Емануел Макрон „неколку пати го охрабруваше да го задржи својот критички ум“, истражувачот забележува дека „критичките гласови брзо беа елиминирани од телата за донесување одлуки. Конкретно, требаше да се одбие пропусницата за вакцинираните.“
Професорот Доши потсетува дека тој се залагаше вакцините против ковид да бидат достапни преку „механизми за сочувствителна употреба, со целосна транспарентност за состојбата на науката“: „Немаше гаранција за безбедност или ефикасност и останаа многу несигурности за нив. Здравствените власти [НДРЛ, како и Светската здравствена организација] ги опишаа како “безбедни и ефикасни”, стандардна формула за лекови пуштени на пазарот со вообичаена процедура. Како резултат на тоа, масовната вакцинација стана една од оние политики чиј самиот опсег ја исклучува можноста за неуспех“. Од своја страна, списанието Јуропиан сајентист повикува на дистинкција помеѓу одбраната на вакцините против ковид-19 и обврската за вакцинација. Исто така, повикува на целосно објавување на необработените податоци, за кои верува дека се единствениот начин за враќање на довербата на јавноста во здравствените власти.
На 25 октомври, списанието Бритиш медикал џурнал изрази жалење, што на ФДА во САД ѝ требаше повеќе од една година, да проучи четири сигнали за сериозни несакани реакции кои се појавија кај постарите лица по примање на вакцината Фајзер: инфаркт на миокардот, дисеминирана интраваскуларна коагулација, имунолошка тромбоцитопенија и белодробна емболија. Во меѓувреме, ФДА не издаде никакви предупредувања, ниту до лекарите, ниту до пошироката јавност. На сајтови како realnotrare.com, постојат десетици сведоштва од луѓе кои известуваат дека страдаат од несакани ефекти, понекогаш тешки, од нивната вакцинација, вклучувајќи ги и оние на спомнатите пациентки Дресен и Гареј. Повеќето известуваат дека се соочуваат со ѕид на медицинско негирање и честопати со некаква „психијатрија“, односно нивните симптоми се припишуваат на анксиозност, депресија итн. Адвокатот од Марсеј, Ерик Ланзарон, кој тврди дека застапува 300 медицински жртви од негативните ефекти од вакцините базирани на РНК, поднесе неколку тужби во нивно име. „Жртвите често ме бараат, откако ќе преземат чекори кај Националната канцеларија за надомест на медицински незгоди, ОНИАМ“, вели тој, „бидејќи оваа институција воопшто не одговара или одбива надомест според многу сомнителни основи, особено откако беа оценети досиејата од експерти во ситуации на конфликт на интереси. Исто така, систематски ги отфрла ефектите што не се појавуваат во научната литература, додека нема доволно научено искуство со овие вакцини за да се исклучи каква било причинско-последична врска.“ Кога прашавме, ОНИАМ не одговори на нашите прашања. Во извештајот за 2021 година, се нотирани три обештетувања, во контекст на 243 поднесени побарувања.
По петицијата, Парламентарната канцеларија за евалуација на научните и техничките опции (ОПЕЦСТ), започна консултации за несакани реакции од вакцините против ковид, но дури во март 2022 година. Голем дел од сослушувањата на барателите, се одвиваа зад затворени врати, без извештај. Извештајот за напредокот, објавен во јуни, презентира долго и нашироко задоволство на француската фармаковигиланца и накратко ги нотира сведоштвата на пациентите чии лекари одбиле да ги пријават несаканите реакции во овој систем за собирање медицински информации. Сепак, тој признава дека јавната комуникација за несаканите реакции е „подискретна“ – од јавната комуникација за потребата од вакцинација.
„Ги стимулиравме изјавите на пациентите“, се обидува да ублажи Ани-Пјер Џонвил-Бера, претседателка на Француската мрежа на регионални центри за фармаковигиланца (ЦРПВ), „особено со вклучување на дното на документот даден за време на вакцинацијата – на линкот за поднесување на извештаите. Овие ЦРПВ постигнаа еквивалент на пет години на активност – само за една година. Нашата работа е да откриеме нови несакани реакции; работата за квантифицирање на нивниот ризик од појава паѓа на фармакоепидемиологијата.“
За „критичните гласови“ што ги слушна и ОПЕЦСТ, дел од буџетите на кампањите за вакцинација – требаше да биде потрошен на несаканите реакции и како да се пријават. Извесната Ор Солние, вирусолог, се залага за систем за „активно собирање на медицински информации“, како американската апликација v-safe. ОПЕЦСТ занемарува да потсети дека пасивните системи за фармаковигиланца „пропуштаат“ 82 до 98% од несаканите реакции, според Академијата за медицина.
„Со неспомнување на негативните ефекти и начинот на кој тие се пријавени во своите масовни комуникациски кампањи и во е-пораките што Генералниот директорат за здравство ги преплавува здравствените работници, јавните власти не информираа на фер начин“, осудува професорот Франсоа Ала. „На пример, миокардитисот беше омаловажуван, постојано означуван како „бениген“, кога може да наметне и хоспитализација и промени во животниот стил, веќе за само неколку недели. Слоганот „Сите вакцинирани, сите заштитени“ е лажна вест во оригиналната смисла на зборот. Вакцината не штити од пренесување на вирусот. Генерализацијата на вакцинацијата на возрасната популација, а потоа и на адолесцентите, придружена со антислободарски мерки, не се потпираше на вообичаените научни фундаменти“. Лекарот ги осудува „волјата за зајакнување на чувството на ранливост“, „конструираниот и претпоставен избор на страв“, во комбинација со отсуство на дебата. Во една неодамнешна брошура во коавторство со филозофот Барбара Стиглер, тој го осудува заедничкото дејствување и кооптирањето во рамките на телата кои советуваат, потврдуваат и потоа се самооценуваат.[15]
„Владата манипулира со најалармантните проекции, па дури и ги влоши, кога тоа ѝ одговара, особено во времето на воведувањето на пропусницата за вакцинираните“, обвинуваат двајца анонимни експерти дипломирани на политехничките високи школи во Франција, кои го создадоа критичниот сајт Covid Scenarios за употреба на модели за предвидување и анализа. „Комуницираните модели зависеа од пораката што се сакаше да се пренесе, што претставува проблем на интелектуалната чесност. Во својот говор на почетокот на ноември 2020 година, најавувајќи втор последователен голем локдаун поради ковид пандемијата, францускиот претседател Емануел Макрон изјави дека „што и да правиме“, ќе бидеме на 9000 реанимации до средината на ноември таа година. Нешто кое извештајот на Институтот Пастер апсолутно не го спомна. Реалноста ќе биде половина од тоа“.[16]
„Авторитарните политики значително му наштетија на придржувањето кон вакцинацијата воопшто и на менталното здравје на населението, при што сега една третина од француското население е „анксиозно“ или „депресивно“, според Санте публик Франс“, додава професорот Ала. Рецептите на психотропни лекови нагло се зголемија, според Епи-Фаре, вклучувајќи зголемување за дури 3,4 милиони на анксиолитичките испораки од март 2020 до април 2021 година. Францускиот народен правобранител двапати повика на итен план за менталното здравје на младите.
Во исто време, тежината на фармацевтските компании во сите области на јавното здравје е зголемена. Флагрантна илустрација: СЗО не е таа која ги избра соевите што треба да бидат вклучени во следните генерации вакцини – туку самите производители на вакцините. И кон крајот на август, Волстрит џурнал открива дека ФДА ќе се задоволи со студии кај глувци, за да дозволи „ажурирани“ верзии на бустери на иРНК вакцини. Дури и податоците од тестовите спроведени на глувци не се јавно објавени, информира списанието Сајенс во тоа време,[17] прецизирајќи дека фирмата Фајзер само ги претставила на ФДА минатиот јуни „прелиминарните резултати“ за осум глувци вакцинирани по три пати. Клиничките студии започнаа во септември и ќе се користат за барање на целосна дозвола за пазарот, бидејќи ФДА досега има дадено само дозвола за итна употреба.
„Медиумите беа премногу алармантни за време на пандемијата, додека покажуваа подготвеност да го уверат населението по секоја цена за неопходноста од вакцините“, оценува Михал-Тителбаум. „Во општата збунетост, научните основи на одлуките на здравствените власти малку беа доведувани во прашање, а новинарите многу се самоцензурираа, давајќи им на вакцините еден свет, недопирлив статус. Мора да се признае дека највирулентните и не секогаш основани критики често доаѓаа од екстремната десница, а кое имаше парализирачки ефект; така, секоја критика се сметаше за неверојатна“.
Аферата Вентавија, објавена во Бритиш медикал џурнал, е минимизирана. Фејсбук ја нарече статијата „дезинформација“, поради што главниот уредник на британското медицинско списание испрати отворено писмо до основачот на Фејсбук Марк Цукерберг, осудувајќи ја „неточната, некомпетентна и неодговорна“ проверка на напишаното во статијата.[18] Но, можеби кулминација беше постигната со исклучувањето на калифорнискиот новинар Алекс Гутентаг од Твитер, кој објави информации за тестовите на иРНК вакцини врз деца. Неговата сметка беше вратена кога платформата сфати дека овие податоци доаѓаат од… едно соопштение за печатот од компанијата Фајзер.
Преведено од: Дарко Путилов
Фусноти:
[1] Angelo Maria Pezzullo, Cathrine Axfors, Despina G. Contopoulos-Ioannidis, Alexandre Apostolatos, John P.A. Ioannidis, « Age-stratified infection fatality rate of COVID-19 in the non-elderly population », Environmental Research, Elsevier, Volume 216, Part 3, 2023.
[2] John Ioannidis, « Factors influencing estimated effectiveness of COVID-19 vaccines in non-randomised studies », BMJ Evidence-Based Medicine, 25.3.2022, ebm.bmj.com
[3] Тестовите се спроведуваат со неколку групи формирани по случаен избор и добиваат различни третмани со цел да се покаже терапевтскиот ефект.
[4] Европската унија, Норвешка, Исланд и Лихтенштајн.
[5] Заб. на уред. Овие се пријавени случаи на смрт и не е дефинитивно докажано дека се должи на ковид-19.
[6] Заб. на уред. Idem.
[7]« Covid-19 Vaccines safety update », Agence européenne des médicaments, Амстердам, 10.11.2022.
[8] Joseph Fraiman et coll., « Serious Adverse Events of Special Interest Following mRNA Vaccination in Randomized Trials », Vaccine, volume 40, issue 40, Elsevier, 22.9.2022.
[9] Ann R. Falsey et coll., « Phase 3 Safety and Efficacy of AZD1222 (ChAdOx1 nCoV-19) Covid-19 Vaccine », New England Journal of Medicine, 29.9.2021, nejm.org
[10] Robert W. Frenck et coll., « Safety, Immunogenicity, and Efficacy of the BNT162b2 Covid-19 Vaccine in Adolescents », New England Journal of Medicine, 15.7.2021, nejm.org
[11] Joanna Le Noury et coll., « Restoring Study 329: efficacy and harms of paroxetine and imipramine in treatment of major depression in adolescence », BMJ (Clinical research ed.), vol. 351, h4320, 16.9.2015, bmj.com
[12] Maryanne Demasi, « FDA oversight of clinical trials is “grossly inadequate,” say experts », BMJ, 16.11.2022, bmj.com
[13] Aseem Malhotra, « Being Pro-Covid 19 Vaccines and Pro-transparency are not mutually exclusive – ending all mandates globally and accessing the raw data is now essential to restore trust », European Scientist, 16.8.2022, europeanscientist.com
[14] Urgence sanitaire, Robert Laffont, Париз, 2020 година.
[15] François Alla et Barbara Stiegler, « Santé publique, année zéro», Tracts/Gallimard, Париз, 2022 година. Рецензија на оваа книга беше објавена на веб-страницата на AOC. Daniel Benamouzig, François Bourdillon, Mélanie Heard, Florence Jusot et Frédéric Sawicki, « La santé publique a-t-elle besoin de telles sciences sociales ? », 28.6.2022, www.aoc.media
[16] https://evaluation-modelisation-covid.github.io/france/; како и https://twitter.com/Covid_Scenarios.
[17] Gretchen Vogel, « Omicron booster shots are coming—with lots of questions », Science, Вашингтон, 30.8.2022.
[18] Fiona Godlee and Kamran Abbasi, « Covid-19: Researcher blows the whistle on data integrity issues in Pfizer’s vaccine trial », BMJ, 17.12.2021, bmj.com
